journalistiek over mondiale samenwerking

In aanloop naar het tweede Global Health Café spreken de seksuologen Goedele Liekens en Joachim Osur over voorlichting en genotsgeluid, kennis en clitoris. Zo vallen de meeste misverstanden te verhelpen: ‘Praat!’

Het is acht uur ’s avonds, gegeten is er nog niet. Spareribs voor hem, een hamburger voor haar – brood laat ze liggen, de frieten niet. Een flesje bier voor Goedele Liekens, ‘ik houd van drinken’. En dan alsnog zoete witte wijn voor Joachim Osur, ‘maar eerst cola’. De kelen worden geschraapt; let’s talk about sex, baby.

De bekendste seksuoloog van België en de enige seksuoloog van Oost-Afrika troffen elkaar maandagavond in Amsterdam. Dat deze seksgoeroes elkaar niet eerder hebben ontmoet, begrijpen ze zelf ook niet. De vonk slaat over. Ontwikkelingen, seksgeluiden en oplossingen vliegen over de tafel. Seksuele en reproductieve gezondheid en rechten (SRGR) vormen een van de vier belangrijkste thema’s van het Nederlandse beleid voor ontwikkelingssamenwerking. Hoe staat het ervoor met de seksuele voorlichting en rechten in Europa en Afrika? En wat valt op bij jongeren?

Sekscolumn

Liekens: ‘Wauw, jij hebt ook een wekelijkse sekscolumn in de krant. Wat is de top drie van vragen die je van lezers krijgt?’

Osur: ‘Dat ligt aan de leeftijd. Bij ouderen is het vaak een noodkreet, zoals: “Wat doe ik aan mijn erectieprobleem?” Bij jongeren: “Is het normaal om maar één keer klaar te komen per avond?” Zij zitten met veel vragen rondom seksuele voorlichting, zoals: “Kan ik zwanger worden als ik één keer seks heb?” Oudere Kenianen praten niet over seks. Dat zie ik veranderen bij de jeugd. Op school en in de kerk krijgen ze geen voorlichting, wat ze weten komt uit westerse films of van sociale media. Met dat vertekende beeld groeien ze op. Tegelijkertijd weten ze niet hoe ze veilig seks moeten hebben, zichzelf kunnen beschermen tegen hiv of een zwangerschap kunnen voorkomen. De “technische” kennis ontbreekt.’

Liekens: ‘Hier hebben jongeren ook een onjuist seksbeeld door alle porno. In België krijgen ze die technische kennis van seks op school, maar vragen als “hoe bevredig ik mijn vriendje?” of “hoe weet ik wat hij lekker vindt?” krijgen ze daar niet beantwoord. Mijn lezers stellen die vragen. Wat ze weten, komt van de porno die ze kijken. Wij startten destijds wat betreft seksuele ervaring vanaf nul, zij – tegenwoordig – vanaf min tweehonderd, door dat vertekende beeld. Dat is toch erg?’

Beschaamde moeder

 Osur: ‘Jullie krijgen tenminste seksuele voorlichting op school, zover zijn we in Kenia nog niet. Politici denken enkel aan het aantal stemmen. Seksuele voorlichting op de agenda zetten, doet het niet goed in de peilingen. Zo kreeg ik in het begin veel negatieve reacties op mijn column: “Ben jij een dokter? Dan schrijf je toch niet over deze onderwerpen!” Met de tijd zien oudere Kenianen in dat het van belang is seks bespreekbaar te maken. Inmiddels is het een van de populairste columns van het land. Mijn kinderen zijn beroemd op school: “Jouw vader is de sekscolumnist?” Mijn vrouw geneert zich soms: “Moet je hier nu echt over schrijven?”’

Liekens: ‘Mijn vriend idem dito! En dan mijn moeder die streng katholiek is. Toen ik net begon, durfde ze een half jaar lang niet naar de dorpssupermarkt. Ze was verdrietig, ze schaamde zich dat haar dochter – met een doctoraat op zak – zich tot dit niveau had verlaagd. Inmiddels is ze trots op wat ik doe. Een generatiekloof. Zie jij ook een verschil met het Kenia van twintig jaar geleden?’

Osur: ‘Vroeger had je seks in het donker met de ogen dicht, diep onder de lakens. Nu is er meer openheid. Onze ouders wachtten met seks tot het huwelijk. De jongere generatie niet èn ze praat over seks, vooral op WhatsApp – en verstuurt naaktfoto’s.’

Liekens: ‘Wat dat betreft is er geen enkel verschil met de jongeren hier.’

 Osur: ‘Nee, maar Nairobi is liberaler dan het platteland; in de stad zijn vrouwen geëmancipeerder en komen ze meer op voor hun rechten, ook in bed. Op het platteland is er minder toegang tot wifi en dus minder tot sociale media. In Oeganda krijgen vrouwen zelfs les in welke geluiden ze moeten maken tijdens de seks om zo de man te behagen. Ze leren de cry of pleasure, het genotsgeluid, tot het maximale.’

Liekens: ‘Kun je dat eens voordoen? Haha, maar zonder gekheid. Hoe groot is de drang van mannen om de vrouw te bevredigen?’

Osur: ‘Die is klein. Seksuele rechten van vrouwen lopen erg achter. Het ego van Afrikaanse mannen is groot, de vraag is altijd: hoe kan de vrouw de man bevredigen? In Oeganda leven de Baganda’s, zij geloven dat grotere binnenste schaamlippen de man meer genot geven – en met pijnlijke rituelen vergroten de vrouwen hun schaamlippen. De mannen weten daar niet eens hoe een normale clitoris eruitziet!

‘Seksuele voorlichting is in Kenia simpelweg: “Wat windt jouw man op? Wat wil hij horen? Hoe moet ik op hem reageren? Hoe beweeg ik mijn handen, mijn lichaam, hoe geef ik hem het idee dat ik lekker vind wat hij doet? Ook als ik het afschuwelijk vind.” We moeten mannen leren dat het anders kan. Partners moeten leren praten met elkaar. In mijn praktijk kreeg ik een vrouw die vertelde dat ze het helemaal niet fijn vond dat haar man voortdurend op haar schaamlippen beet, ze durfde het niet te vertellen.’

Praat!

 Liekens: ‘Daarom ben ik blij met de #MeToo-beweging; vrouwen moeten hun mond opendoen. Toch denk ik dat vrouwen hier ook weleens te veel eisen. “Nee, hoger! Niet zo, harder!” Het belangrijkste is dat je communiceert op een positieve manier. De beste seksleraar is je partner. Vertel hem in positieve zin wat je lekker vindt en wat je wilt. Mannen vragen: “Hoe weet ik of ze niet voorwendt dat ze een orgasme beleeft?” Als je te veel hoogdravende zinnen zoals “o, mijn hemel!” en “o, mijn god!” hoort, moet de alarmbel beginnen te rinkelen.’

Osur: ‘Het ergste dat je kunt overkomen is een partner die doet alsof. Praat! Daarom organiseer ik ieder jaar in juni met de kerk een weekeinde voor stellen om over seks te praten. Hoe verbeter je je seksleven? Iedereen mag anoniem een vraag in een doos gooien, die ik ergens in het weekeinde beantwoord.’

Liekens: ‘Kan ik erheen om voor de vrouwen te spreken?’

Osur: ‘Wees welkom!’

Vreemdgaan

 Liekens: ‘Stellen denken dat nadat ze een aantal jaren bij elkaar zijn en de chemische reactie van verliefdheid over is, ze niet meer met de juiste persoon zijn getrouwd. En zoeken het dan bij een ander. Soms is er een andere oplossing. Kennen jullie in Afrika het concept van de open relatie?’

Osur: ‘Niet officieel. Bij ons is het eerder revanche: “Als jij vreemdgaat, dan mag ik dat ook.” De koppels die in mijn praktijk samenkomen, zijn er bijna altijd omdat de man is vreemdgegaan. Dat is een groot probleem voor de vrouw: als haar man bij een andere vrouw een kind verwekt, gaat een deel van hun gezamenlijke bezit naar dat buitenechtelijke kind – en gaat de echtgenote erop achteruit. Het is terecht dat ze bang of boos is. Gelukkig zijn er steeds meer wetten die vrouwen beschermen.’

Liekens: ‘Hier is vreemdgaan aan de orde van de dag. Alleen de financiële kant speelt veel minder een rol, de meeste vrouwen werken. Ze zijn eerder boos, gekrenkt en emotioneel beschadigd. Ik vraag altijd: “Hoe kunnen jullie vanaf dit punt verder gaan? Kun je de ander vergeven?” Ze denken dat een relatie altijd romantisch moet zijn. Seks is niet altijd perfect.’

Osur: ‘Nee?’

Liekens: ‘Haha. Ik denk dat de oplossing ligt in de simpele vraag: hoe leren we zowel verbaal als non-verbaal goed te vragen en te laten zien wat we willen op seksgebied, zonder negatief te zijn tegen onze partner? Die vaardigheid hebben we verloren.’

Osur: ‘Mijn oplossing ligt in kennis. Kennis is genot. En het genot is hoger naarmate je meer kennis hebt over hoe het lichaam werkt – zowel dat van jezelf als van je partner. En zoals jij zegt, door er open over te praten. Daarom is het zo belangrijk dat jongeren in Afrika goede seksuele voorlichting krijgen! Ik voel me soms alleen als enige seksuoloog in Oost-Afrika.’

Liekens: ‘Een roeper in de woestijn. Daarom moet ik in juni langskomen. Ik zal mijn vaginakussen meenemen. We kunnen wel blijven praten over seks…’

Osur: ‘Ja, eeuwig.’

Goedele Liekens is een Vlaamse psycholoog en seksuoloog. Ze is voormalig Miss België, presenteerde televisieprogramma’s en is goodwillambassadeur voor het Bevolkingsfonds van de Verenigde Naties.

Joachim Osur is een Keniaanse arts en seksuoloog en de enige gecertificeerde sekscoach in Afrika. Hij werkt voor Amref Flying Doctors en zet zich als directeur regionale programma’s in voor het verbeteren van seksuele en reproductieve gezondheid en rechten van met name meisjes en jonge vrouwen in Afrika.