journalistiek over mondiale samenwerking

Wat leverde de eerste week van ‘Reinventing the Message’ voor inzichten op? Marc Broere reikt een aantal bouwstenen voor het nieuwe verhaal aan.

Het kan u als trouwe lezer niet ontgaan zijn. Onze website stond afgelopen week geheel in het teken van Reinventing the Message. We zijn onze zoektocht begonnen naar een nieuw verhaal, een nieuw narratief, voor internationale samenwerking en mondiale solidariteit. De vele reacties en het feit dat de stukken goed gelezen werden, is een teken dat dit een onderwerp is dat leeft en waarmee mensen en organisaties worstelen.  Volgende week continueren we onze zoektocht.

De komende weken zal ik iedere vrijdag mijn eigen conclusies op papier zetten en bouwstenen aanreiken voor dat nieuwe verhaal. Hieronder volgt de oogst van afgelopen week.

Post-humanitaire solidariteit

Solidariteit is onlosmakelijk verbonden met de tijdsgeest waarin we leven. Op dit moment is het neo-liberalisme de dominante tijdgeest; daarom bepaalt deze ook het huidige narratief als het om solidariteit gaat. We leven in het tijdperk van de posthumanitaire solidariteit. Deze is deels het resultaat van marktwerking en daarom sceptisch over alle ideologische visies die een betere samenleving beloven. Posthumanitaire solidariteit neemt genoegen met kleine acties die direct resultaat opleveren.  Ze houdt zich zo ver mogelijk van politieke uitspraken en zet liever het persoonlijke belang en de emotionele beleving en beloning van donateurs centraal.

Vermarkting van de morele boodschap

Een gevolg hiervan is dat de morele boodschap van solidariteit steeds meer vermarkt wordt.  Alle partijen die zich op een professionele manier bezighouden met de morele boodschap van solidariteit -ontwikkelingsorganisaties, ngo’s- zijn in zekere zin vercommercialiseerd. Ze houden zich bezig met branding in plaats van zich te concentreren op de zaak waarvoor ze staan.  Liever micro-financieel armoedebeheer dan macro-economische kwesties, zoals eerlijkere marktregels en een rechtvaardiger verdeling van middelen.

Solidariteit als een ik-probleem

De westerse manier van denken over solidariteit is gebaseerd op een hevig geïndividualiseerde en geseculeerde samenleving, waarin we er vanuit gaan dat zaken als het klimaatprobleem en extreem oneerlijke verdeling van de welvaart op te lossen zijn door een opeenstapeling van individuele gedragsveranderingen. Deze benadering wordt echter in weinig andere samenlevingen teruggevonden. Wereldwijd identificeren de meeste mensen zich namelijk vooral met een groep, een gemeenschap. Hoewel de focus op het individu veel voordelen heeft opgeleverd, heeft het ook een schaduwkant.  Overweldigende, grensoverschrijdende problemen verlammen een samenleving waarvan de leden soms hun eigen buren niet kennen. Het resultaat: sceptici, struisvogels en moedeloze mensen. Hier zijn lessen te trekken uit andere samenlevingen. We moeten op zoek naar verhalen die ons bevrijden van de eenzijdige focus op het individu.

Wees open en realistisch

Wees als organisatie open over je waarden en je drijfveren. En tegelijk realistisch over de weerbarstige realiteit waarin je ze wilt realiseren. Natuurlijk is het goed om ‘kansen te pakken’ voor ons bedrijfsleven en is het fijn als belangen samenvallen. Maar even vaak zijn er schurende of zelfs botsende belangen. Of enorme tegenslagen. Of uitblijvende resultaten.  Juist in de storm heb je een goed kompas nodig. Medemenselijkheid, compassie, rechtvaardigheid en gezamenlijke verantwoordelijkheid door dik en dun geven dan richting aan wat je doet.

Teruggaan naar de kern

Er ligt een enorme kans om betrokkenheid te vergroten als we teruggaan naar de kern; als we laten zien wat al die mensen die zich zo hard inzetten voor internationale samenwerking -van ambtenaar tot NGO’er en tot sociaal ondernemer- drijft.  Omdat we het onrechtvaardig vinden dat er nog steeds extreme armoede is, dat mensen dagelijks hun leven riskeren om voor heel basale rechten op te komen. Omdat we niet aan de zijlijn willen staan en geloven dat verandering mogelijk is. Juist die menselijkheid en onderlinge solidariteit op basis van gelijkwaardigheid, daarvan merk je dat het veel mensen en zeker ook jongeren aanspreekt.

Geef de mensen een stem

Journalisten, communicatiemedewerkers en andere beeldvormers kunnen een bijdrage leveren door lijdende mensen zoveel mogelijk een stem te geven, dat wil zeggen: mét psychologische diepgang en historiciteit. We hebben beelden, verhalen en interactieve ontmoetingen nodig waarin de lijdende andere verschijnt als mens met emoties, verlangens en meningen. Er moet oog zijn voor persoonlijke biografieën en collectieve geschiedenissen, in plaats van mensen neer te zetten als ahistorische, machteloze wezens die gevangen zijn in het eeuwige heden van hun lijden. Tegelijk moet duidelijk worden gemaakt dat ze zich bevinden in schadelijke omstandigheden die ze niet zelf hebben veroorzaakt.

Vertel betekenisvolle verhalen

We moeten betekenisvolle verhalen vertellen. De huidige post-humanitaire solidariteit helpt niet echt om het bewustzijn van mensen te vergroten, ons oordeel te verbeteren en op langere termijn banden te creëren van solidariteit met de wereld die onze steun nodig heeft.

Erken de relatie met politiek

In plaats van een verband tussen humanitaire solidariteit en politiek te blijven vermijden, zouden organisaties er ook voor kunnen kiezen deze relatie volledig te erkennen. En in plaats van zich te wenden tot de markt en commerciële strategieën om hun eigen ‘merk’ te redden zouden ze openlijk moeten debatteren over de onderbouwing van deze moeilijke relatie.