journalistiek over mondiale samenwerking

Hoe moet het nieuwe verhaal van internationale samenwerking eruit zien? Marc Broere bouwt verder en houdt de framing en het narratief rondom de derde verjaardag van de SDG’s kritisch tegen het licht. In hoeverre was die niet erg eenzijdig en vooral naïef?  Want zeg nou zelf: er is vooralsnog geen enkel verband tussen het uitroepen van de SDG’s en een verbetering van mondiale problemen.

Als het om framing gaat, waren de Duurzame Ontwikkelingsdoelen (SDG’s) van de VN de afgelopen week interessant om eens onder de loep te nemen. De ontwikkelingssector vierde feest dat deze SDG’s haar derde verjaardag vierden. Met een SDG-actiedag in het Koninklijk Instituut voor de Tropen (dat zich tegenwoordig als SDG House profileert) en een middag in Den Haag waar politici in het zonnetje werden gezet die allemaal een SDG hebben geadopteerd, en zich daar hard voor maken in hun politieke werk.

Vanuit het KIT, waar 450 mensen bijeen waren gekomen die werden bestempeld als change makers, kregen we via de sociale media vooral enthousiaste verhalen en blije gezichten mee. Met een duidelijk frame en narratief dat het goed gaat met de SDG’s, en dan vooral ook de bijdrage die het bedrijfsleven levert. De foto’s die ik zag zouden in de ‘Wachttoren’ van de Jehova Getuigen niet misplaatst zijn geweest: een paradijs met zielsgelukkige mensen, waarin de lammetjes naast de leeuwen leven.

Maar in hoeverre klopt dit beeld ook met de feiten? Deze week verscheen namelijk ook een onderzoek van Sustainalize en de Universiteit van Tilburg, op basis waarvan het Financieele Dagblad kopte: ‘Duurzame ontwikkelingsdoelen nog te weinig prioriteit voor bedrijven.’ Uit het onderzoek onder 168 Nederlandse bedrijven bleek dat 41% van de bedrijven in hun strategie helemaal niets met deze SDG’s doen. En de bedrijven die dat wél doen, zetten het vooral in als marketinginstrument. De krant sprak daarom van ‘Greenwashing.’ In het oog sprong ook dat volgens het onderzoek slechts 10% van de bedrijven het verminderen van ongelijkheid in de wereld belangrijk vindt.

Als je echt op feiten afgaat moet je na drie jaar concluderen dat de SDG’s bedrijven vooral een kans biedt om hun verantwoordelijkheid te ontlopen als het gaat om echt sociaal en duurzaam ondernemen. Dit ongemakkelijke verhaal lijkt binnen de organisaties die de SDG’s promoten in Nederland vooralsnog echter aan dovemansoren gericht. Het moet vooral een Goed Nieuws Show blijven.

Wat zijn al die blije manifestaties over de SDG’s bovendien waard als de honger in de wereld voor het derde achtereenvolgende jaar is toegenomen? En welke vuist kunnen die 24 SDG adoptieouders in ons parlement écht maken nu blijkt dat het Klimaatakkoord in Nederland er dit jaar waarschijnlijk niet zal komen? Er lijkt vooralsnog geen enkel verband te zijn tussen het uitroepen van de SDG’s en verbeteringen van grote mondiale vraagstukken als honger en klimaatproblemen. Als je een beetje cynisch bent kun je zelfs stellen dat de honger in de wereld weer is gaan toenemen sinds de SDG’s bestaan.

Dan mijn bouwstenen van de derde week in het kader van ons project ‘Reinventing the Message.’ Het ging deze week veel over het voeren van een constructief gesprek en het in contact komen met mensen die zich niet gehoord voelen.

Het is moeilijk om een constructief gesprek te voeren

Het is vandaag de dag steeds lastiger om nog een constructief gesprek te voeren over onderwerpen als ontwikkelingssamenwerking en de opvang van vluchtelingen. Discussies leiden al gauw tot onoplosbare conflicten. Dit is deels te wijten aan de populariteit van sociale media, waar iedereen vooral zijn eigen waarheid bevestigd ziet en het bijzonder makkelijk is om fel van leer te trekken tegen andersdenkenden. De vrijheid van meningsuiting wordt als excuus gebruikt om grof en beledigend te zijn.

Stimuleer discussievaardigheden

In het curriculum op de basis- en middelbare school besteden de meeste docenten nauwelijks aandacht aan discussievaardigheden. Deels omdat die moeilijk te toetsen zijn. En deels omdat de tegenstellingen tijdens discussies vaak zo scherp aan het licht komen dat docenten dit onderdeel liever niet te veel aandacht geven of zelfs helemaal overslaan. Toch blijkt uit onderzoek hoe belangrijk dit is. Door het oefenen in discussievaardigheden kunnen kinderen beter omgaan met verschillen en nemen de vooroordelen van Nederlandse leerlingen naar niet-westerse allochtonen blijvend af. En dat alles dankzij het oefenen van vooral basale vaardigheden: je eigen oordeel uitstellen, het standpunt van de tegenstander innemen, je leren in te leven in de ander. En samen onderzoeken waar de verschillende meningen over onderwerpen als ontwikkelingssamenwerking of vluchtelingenopvang eigenlijk vandaan komen.

Durf je mening te herzien

Er zijn verschillende manieren om het publieke debat te verbeteren. Laat elkaar uitpraten, houd rekening met andermans gevoelens, probeer je in ieders standpunt in te leven en accepteer dat je het soms niet eens wordt. Wees eerlijk over de feiten en onderzoek deze. Volg eens wat media die je normaal niet volgt, lees columns van mensen met wie je het niet eens bent. Durf als dat nodig is ook je mening te herzien. Dat lijkt steeds minder gebruikelijk; het geldt als een teken van zwakte. Dat moet anders – je mening bijstellen op basis van voortschrijdend inzicht is juist een teken van kracht, of je nou politicus bent of een betrokken burger.

Creëer publieke ruimtes

Creëer publieke ruimtes waarin het debat gevoerd kan worden. Juist de ruimtelijkheid maakt dat er een plek is om van mening te verschillen. De ruimtelijkheid van de Tweede Kamer maakt bijvoorbeeld dat de ander een opponent is met alle rituelen, regels en omgangsnormen die daar bij horen.Daarom is het zo gevaarlijk dat politiek, maar ook discussies over ontwikkelingssamenwerking en vluchtelingen steeds meer virtueel worden, bijvoorbeeld door sociale media. Er is letterlijk geen ruimte meer om te ontsnappen aan het verschil, en om vorm te geven aan de vragen van het leven.

Erken diepgewortelde verschillen en ontwikkel politiek bewustzijn

Discussievaardigheden alleen niet zijn genoeg om echt iets te veranderen aan dossiers als ontwikkelingssamenwerking of de vluchtelingenproblematiek; daarvoor heb je ook politiek bewustzijn nodig. Bewustzijn dat laat zien dat ontwikkelingssamenwerking en ook het promoten van de SDG’s een manier van denken is die diepgaand is ingebed in onze kapitalistische cultuur, op zo’n manier dat de eventuele hulp – of we daar nou voor of tegen zijn – het systeem van onrechtvaardige verdeeldheid van welvaart intact laat. Ontwikkelingssamenwerking en de SDG’s creëren als het ware een stroompje om de ergste bloedingen te stelpen, maar de zieke structuren die de enorme ongelijkheid veroorzaken, blijven intact.

Zoek verbinding met burgers

Zoek meer verbinding met Nederlandse burgers.  Luister naar mensen die zich buitengesloten voelen en begrijp ook wat er in Nederland leeft als het gaat om die gevoelens van buitengesloten zijn. Net als in veel landen voelen mensen zich niet serieus genomen door politiek, overheid, zorginstellingen, en ga zo maar door. Dit vertaalt zich in scepsis en boosheid over instituties in het algemeen die ook ontwikkelingsorganisaties raakt. En bij gebrek aan handelingsperspectief voelt een groep mensen zich aangetrokken tot partijen die de boosheid uitvergroten en polarisatie vergroten.  Hier is voor ontwikkelingsorganisaties een wereld te winnen, letterlijk en figuurlijk. Door het luisteren naar en het verbinden en mobiliseren van burgers, in Nederland en in andere landen. Door duidelijk te maken dat problemen van armoede, uitsluiting, tweedeling en onveiligheid in Nederland en in de rest van de wereld met elkaar samenhangen.