journalistiek over mondiale samenwerking

Vandaag is het Universal Health Coverage Day. Ministers van Financiën zien gezondheidszorg helaas vaak slechts als een uitgavenpost en geven prioriteit aan productieve investeringen in landbouw en infrastructuur. Dat moet anders, schrijft Remco van der Veen, director International Offices bij Cordaid.

Met de slogan Rise for our Right en #HealthForAll voeren meer dan 1000 organisaties in 120 landen actie voor het recht op goede, betaalbare gezondheidszorg voor iedereen. Oftewel, Universal Health Coverage.

Ons uitgangspunt is dat gezondheidszorg niet een gunst is maar een mensenrecht. Een recht wat nog dagelijks vele malen geschonden wordt. We weten sinds dit jaar ineens hoe het voelt, met de sluiting van ziekenhuizen in Nederland, om zorg die je nodig hebt niet zomaar voor de hand te hebben. Laten we de woede en frustratie hierover vasthouden en ook projecteren op wat er in de landen om ons heen gebeurd.

Zes jaar geleden spraken de Verenigde Naties af dat hier snel een einde aan moest komen. Een paar jaar later, in 2015, werd deze concrete ambitie opgenomen in de duurzame ontwikkelingsdoelen (Sustainable Development Goals, SDGs), onderschreven door alle VN-lidstaten.In een specifiek ontwikkelingsdoel werd afgesproken dat rijke en arme landen zouden samenwerken om ervoor te zorgen dat ook de meest arme en kwetsbare mensen toegang tot die zorg kunnen krijgen. De Nederlandse regering heeft de laatste jaren veel geïnvesteerd in vooral seksuele en reproductieve gezondheidszorg. Maar hoe ver zijn we nu?

Minder moeder- en kindsterfte

De aandacht voor seksuele en reproductieve gezondheidszorg was zeer succesvol en heeft er de afgelopen jaren toe geleid dat veel minder vrouwen complicaties oplopen tijdens de zwangerschap of bij de bevalling overlijden. Er is ook een duidelijke afname in kindersterfte. Maar tegelijkertijd hebben we geconstateerd dat de reguliere zorg in dorpen en gemeenschappen achterbleef. Er werd namelijk niet geïnvesteerd in het gehele zorgsysteem.

De seksuele en reproductieve gezondheidszorg kon zo niet op een duurzame wijze worden ingebed in dat zorgsysteem. Heb je de bevalling overleefd, ga je vervolgens alsnog dood aan een simpele blinde darmontsteking.

Gezondheidszorg voor iedereen

Het kan en moet anders. Vooral door het investeren in gezondheidszorgsystemen, waarbij rijke en arme landen zich samen inspannen om gezondheidszorg tot in de meest verre uithoeken en voor de meest kwetsbare mensen toegankelijk te maken.

Het is belangrijk dat nationale overheden zelf hun verantwoordelijkheid nemen voor de opbouw van de gezondheidszorg en ook de gemeenschappen zelf erbij betrekken. Die lokale gemeenschappen moeten ook hun overheden aan kunnen spreken over de kwaliteit van het geleverde werk op basis van objectieve, beschikbare informatie over wat goed gaat en wat niet.

Resultaten

Cordaid is er heilig van overtuigd dat je met zo’n systeemaanpak uiteindelijk ook betere resultaten op het terrein van seksuele en reproductieve gezondheidszorg bereikt. En de nieuwe minister wil die resultaten ook graag bereiken. Dat kost wel geld. Veel geld. En ook geduld en bescheidenheid.

Helaas zijn er onvoldoende middelen beschikbaar om in de Nederlandse focus- en partnerlanden serieus werk te maken van goede, betaalbare, bereikbare en toegankelijke gezondheidszorg voor iedereen. Daarbij is er de neiging bij te veel donoren om vlaggetjes te willen blijven planten op resultaten om u, de kiezer, te overtuigen dat het geld goed besteed wordt. Terwijl dezelfde donoren blijven roepen om meer afstemming, harmonisatie en eensgezindheid.

Global Financing Facility

Afgelopen maand was ik in Oslo, bij een internationale conferentie waar € 1 miljard bijeen werd gehaald voor de Global Financing Facility, een investeringsfonds ter verbetering van gezondheidszorg en voeding voor vrouwen, meisjes en kinderen. Nederland maakte een bijdrage van bijna € 60 miljoen bekend. Ons land is daarmee een van de grotere donoren en kan zo de richting van de bestedingen mede beïnvloeden.

Maar het fonds is bedoeld voor 5 jaar, met programma’s in 50 landen, en eigenlijk werd er gehoopt op € 2 miljard. Met aanvullende leningen van de private sector en de Wereldbank had het fonds met een factor 7 kunnen groeien.

Investeren in kwalitatieve zorg met geleend geld zorgt voor een risico op grotere schulden en rentelast in de ontvangende landen. In Ghana wordt bijvoorbeeld zo’n 40% van de belastingopbrengst gebruikt om schulden af te lossen. Dat is erg veel, vooral omdat volgens de WHO over de hele linie in de gezondheidszorg zo’n 20 tot 40% van alle investeringen verloren gaan door inefficiënties.

Meer eigen bijdragen

Een goede trend is dat de ontvangende landen zelfs steeds meer bijdragen. Hun eigen bijdrage is de laatste 15 jaar met een factor 5 toegenomen. In Nederland investeren we ongeveer € 5000 per jaar per capita. In Ethiopië is dat € 30, maar dat moet snel naar € 90. In een fragiel land zoals de Centraal-Afrikaanse Republiek is dat slechts € 5.

Er is dus nog een lange weg te gaan. Ministers van Financiën zien gezondheidszorg helaas vaak slechts als een uitgavenpost en geven prioriteit aan productieve investeringen in landbouw en infrastructuur. Het zal de komende jaren zaak zijn om hen in actie te krijgen, zodat ook de beschikbare lokale middelen gebruikt worden voor het belangrijke doel van goede, betaalbare gezondheidszorg voor iedereen. #HealthforAll

Door Remco van der Veen, Director International Offices bij Cordaid.