journalistiek over mondiale samenwerking

De Oegandese Mago Hasfa wil de leescultuur onder kinderen vergroten, door authentieke Afrikaanse verhalen te vertellen. Voor een duurzaam verdienmodel zoekt ze niet naar financiering uit het buitenland, maar sluit ze partnerschappen met bedrijven in haar thuisland. ‘Je zult de wereld pas veranderen als beide partijen een belang hebben.’ Portret van een bevlogen vrouw.

Ze is schrijfster en uitgever van kinderboeken, eigenares van een succesvol bedrijf met een heldere filosofie over teambuilding èn van een sociale onderneming die de leescultuur onder Oegandese kinderen wil bevorderen. De pas 28-jarige Mago Hasfa kan nu al bogen op een indrukwekkende loopbaan.

Als je met haar praat en optrekt, valt vooral op hoe zelfverzekerd en doortastend ze is. Ten tijde van onze afspraak is de stroom in de buurt uitgevallen – en ze belt net zo lang met de leverancier totdat ze een manager aan de lijn heeft die kan vertellen hoe en wanneer het probleem zal zijn opgelost.

Toch lag het levenspad dat ze nu bewandelt allerminst voor de hand. Hasfa groeide op in een gezin met veel problemen; haar vader was verslaafd aan drugs. Ze moest vanaf haar achtste meehelpen het gezinsinkomen bijeen te sprokkelen. Pas op haar elfde ging ze naar de basisschool.

‘Op basis van mijn leeftijd’, blikt ze terug, ‘moest ik in de vijfde klas instromen, maar ik kon niet lezen en schrijven en wist niet eens hoe ik een pen moest vasthouden.’

De klas was ingedeeld in rijen, aflopend van de beste leerlingen vooraan tot aan de slechtste achterin. Aan het einde van het semester wist iedereen waar hij of zij stond, dan werden de prestaties openbaar gemaakt. ‘Ik eindigde toen als laatste, als nummer 98 van de 98 kinderen in onze klas.’

Omdat ze inmiddels de beginselen van het lezen onder de knie had gekregen, begon Hasfa in de vakantie thuis boeken te lezen. Ze merkte hoe leuk ze dat vond en ook hoeveel ze ervan leerde. Na het tweede semester eindigde ze als nummer 54 van de klas.

‘Toen mijn lerares zag hoe gemotiveerd ik was, vroeg ze me het echte verhaal te vertellen. Ik heb toen gezegd dat ik nooit eerder op school had gezeten, waarna ze me in de rij met de beste leerlingen zette, zodat ik me aan hen kon optrekken. Aan het eind van het derde semester eindigde ik als twintigste.’

Motiveren van anderen

Wat volgde was een ‘normale’ tijd op de lagere en middelbare school en op de universiteit, waar ze een diploma in de bedrijfskunde haalde. De achterstand door haar moeilijke jeugd geeft haar nu een voorsprong als zakenvrouw en komt goed van pas.

‘Het heeft me echt geholpen’, zegt ze, ‘om een instinct voor ondernemen te ontwikkelen. Ik heb een mentaliteit van altijd in oplossingen denken en zal nooit bij de pakken neer zitten.’ Al is het tonen van emoties daarbij niet haar sterkste kant, voegt ze eraan toe.

‘Mensen vragen zich soms af of ik ze wel heb, maar natuurlijk heb ik ze. Alleen had ik vroeger nooit de kans rustig te gaan zitten en me af te vragen hoe ik me voelde. Ik moest altijd meteen denken aan de volgende uitdaging. Als iemand met een probleem naar mij toekomt, is mijn eerste reactie: wat ga je eraan doen, hoe ga je het oplossen?’

Lachend: ‘Als je een schouder wilt om uit te huilen of als je een luisterend oor zoekt, ben ik niet de meest geschikte persoon.’

Voor het motiveren van anderen is ze wèl geschikt. Dat doet Hasfa door haar eigen levensstijl; ze is bewust bezig met gezond eten, met yoga en sport. Bijna iedere avond is ze in de sportschool te vinden, kickboksend tot het uiterste. Maar vooral doet ze het in haar werk.

Samen met een Britse compagnon is Hasfa eigenaar van Exquisite Events. De term exquisite zegt het al en kent volgens het woordenboek Oxford Engels twee betekenissen: extremely beautiful en intensively felt. Het bedrijf richt zich in Oeganda op teambuilding voor met name grote bedrijven, variërend van de Barclays tot Uganda Breweries.

Het zijn niet zomaar dagen met veel gezelligheid en paintballen, maar intensieve trajecten volgens de principes van neurolinguïstisch programmeren. Soms met heel het bedrijf, soms met een afdeling die niet goed functioneert en naar Mago Hasfa wordt gestuurd.

Later zijn er vervolgsessies, om te zien welke stappen zijn gezet. ‘We blijven altijd met het bedrijf in contact,’ zegt ze, ‘want teambuilding is een proces. Het gaat erom dat werknemers op een dieper niveau contact met elkaar krijgen en dat je elkaar leert kennen.

‘We bouwen’, vervolgt ze, ‘aan onderling vertrouwen en aan positieve energie. We willen een gelukkige werkomgeving creëren: het doel is de ik-cultuur te veranderen in een wij-cultuur. Ons motto is dan ook: “wíj, niet ik”. We helpen bedrijven een voortreffelijk team te smeden.

‘De waarden die we willen doorgeven zijn vooral positief denken en met een positieve houding naar je werk gaan. Het is de mindset die bepaalt hoe een team functioneert en hoe collega’s naar elkaar kijken.

‘Bedrijven in Oeganda zien steeds meer in dat het goed is om in je werknemers te investeren, want het rendement daarop is groot. Als de sfeer goed is en collega’s bereid zijn elkaar te helpen en samen de verantwoordelijkheid te nemen, leidt dat tot grotere productiviteit en tot minder burn-outs.’

Een boek is speelgoed

Naast Exquisite Events heeft Hasfa ook een sociale onderneming: Smart Toto, waarmee ze de leescultuur onder kinderen wil vergroten door het vertellen van authentieke Afrikaanse verhalen.

‘Books are toys, too’ is het motto, waarin haar eigen achtergrond weerschijnt. ‘Ik begon met een grote leerachterstand op school,’ zegt ze, ‘maar die heb ik ingelopen doordat ik verslingerd raakte aan lezen.’

In 2016 nam ze de proef op de som door onder pseudoniem een eerste kinderboek te schrijven: Amani the Boda-Boda Rider, in samenwerking met een illustrator. Het is het verhaal over een jong meisje dat ervan droomt bestuurder van een bodaboda te worden, van een motortaxi. Bij de presentatie van het boek op een festival voor bodaboda-bestuurders, zag ze de kracht van het concept.

‘De kinderen openden er vol verwachting het boek en lazen opeens over hun vader. Soms wordt er neergekeken op dit beroep, maar ons boek straalde uit hoe geweldig het is een bodaboda te besturen. Het plezier van de kinderen bij het omslaan van de pagina’s was prachtig om te zien.

‘Vooral het deel waarin Amani een olifant op haar bodaboda vervoert, leidde tot een levendig gesprek. “Dat kan helemaal niet!” riepen ze. “Zoiets kan alleen Superman, maar Superman is geen Oegandees.”

‘Toen dacht ik: kennelijk zit het al op jonge leeftijd in de gedachtegang dat Oegandezen geen grootse dingen kunnen doen, dat dàt alleen is voorbehouden aan mensen van elders. Met boeken kun je die manier van denken veranderen; met boeken kun je kinderen ook groots laten dromen over personages uit hun eigen land.’

Ze schreef drie kinderboeken, maar merkte dat boeken voor veel Oegandese gezinnen te duur zijn en zo kwam ze op een ander idee: het opzetten van bibliotheken in gemeenschappen. Ze liet een bijzondere boekenkast ontwerpen in de vorm van het woord ‘read’, in kapitalen.

Ook de aankleding is verzorgd, met lekkere zitjes en kussens en een tafel waaraan kinderen kunnen lezen. Zo is de bibliotheek een plaats waar ze kunnen rondhangen en ontspannen. Toen Hasfa zag dat kinderen selfies begonnen te maken in de bibliotheek en op de kussens en ze via sociale media verspreidden, wist ze dat het concept werkte.

Inmiddels heeft Smart Toto zeven bibliotheken opgezet in Oeganda en verkoopt Hasfa het concept van ingerichte ‘boekenhoeken’ aan families, supermarkten en ziekenhuizen. Regelmatig bezoekt ze de bibliotheken om training te geven aan ouders over het belang van lezen.

‘Zij voeden hun kinderen op met de kennis die ze hebben. Als je ze meer kennis geeft, kunnen ze nog betere opvoeders zijn. We zeggen dat boeken speelgoed zijn, dat je het kunt vergelijken met een pop of autootjes.

‘Ouders vonden lezen altijd wel belangrijk voor hun kinderen, maar vooral het schoollezen: begrip van het alfabet. Kennis doe je vooral op door echte verhalen tot je te nemen. In de eerste bibliotheek die we hebben opgezet, in Mpigi, zien we inmiddels ook al resultaten.

‘Ouders stimuleren hun kinderen daar om na school naar de bibliotheek te gaan. Ze hebben gezien dat de kinderen die dat regelmatig doen nu de uitblinkers in het vak Engels zijn.’

Duurzaam verdienmodel

Inmiddels wordt er hard gewerkt om het concept uit te breiden met zogeheten e-hubs: kant-en-klare containers, die na sponsoring door een bedrijf in een gemeenschap worden geplaatst.

Ze bestaan niet alleen uit de bibliotheek, maar zijn ook geschikt om training in te geven en ze beschikken over zonnepanelen, waarmee je tweehonderd huizen in de omgeving van energie kunt voorzien. Voor die laatste component heeft Hasfa een partner in België gevonden.

In het begin werd Smart Toto volledig gefinancierd uit de winst van Exquisite Events, maar Hasfa zag dat het geen duurzaam verdienmodel was en het voor te veel druk op haar andere onderneming zorgde. Ze schreef een paar bedrijven aan, wat tot een partnerschap met de Stanbic Bank leidde, die de sponsor van een bibliotheek werd. ‘Zij heeft nu de rechten op de branding van die bibliotheek, wat voor de bank naamsbekendheid oplevert.’

Voor de e-hubs bedacht Hasfa een strategie, waarmee ze bedrijven benadert. ‘Ik wil ze vooral duidelijk maken dat het vergroten van de leesvaardigheid ook in hun belang is, omdat kinderen zo succesvoller zullen zijn in het leven en potentiële klanten worden. Dat is interessant voor banken, maar ook voor telecomaanbieders. Ze investeren in hun klanten van de toekomst.

‘Ze krijgen bovendien de rechten op de branding en kunnen de ruimte gebruiken voor training en informatieavonden, om hun producten en diensten aan te prijzen voor de volwassenen in de gemeenschap. Een bedrijf als MTN kan dan over zijn simkaarten en het gebruik van mobiel geld vertellen.

‘Zo is het niet alleen een zaak van maatschappelijk verantwoord ondernemen, maar past het ook goed in een marketingstrategie. Bij het rendement op investering gaat het niet meteen om grote bedragen, maar op het eind profiteert een bedrijf werkelijk van een meer geletterde bevolking.’

Deze vorm van bedrijven benaderen is nieuw in Oeganda, zegt Hasfa. Weer draait het om mentaliteit. ‘Hier is de cultuur er een van afhankelijk zijn van iemand, van de basis tot aan de top. Je gaat naar iemand anders om jouw problemen op te lossen, van financiële steun tot aan het “regelen” van een baan. Men denkt nog dat alleen het verlenen van een gunst je vooruithelpt in het leven.

‘Ook jongeren groeien op in de wetenschap dat de rijksbegroting van Oeganda voor zestig procent leunt op buitenlandse hulp. Van jongs af aan leer je dat je land afhankelijk is van anderen – dat vertaalt zich naar de mentaliteit van de mensen.

‘Het is van groot belang dat te veranderen. In plaats van bedrijven om een gunst te vragen, draai ik het om: ik maak eerst duidelijk waarom de overeenkomst ook voor hèn interessant is. Dan kom je tot een gelijkwaardige samenwerking, waarmee je voor impact kunt zorgen.

‘Mijn advies aan andere ondernemingen of ngo’s met sociale doelstellingen is om altijd eerst te kijken wat er voor de ander in zit. Je zult de wereld pas veranderen als beide partijen een belang hebben.’

 Foto’s: Mark Williams Wasswa

Dit artikel maakt onderdeel uit van het kennisdossier ‘Shift the Power’, dat een samenwerking is tussen de Change the Game Academy van  Wilde Ganzen en Vice Versa. Met dit kennisdossier willen we de discussie over machtsverhoudingen binnen internationale samenwerking van input voorzien.