journalistiek over mondiale samenwerking

Zonder de organisatie Tysa was Pascilia Naloka (28) niet de vrouw geweest die ze nu is – en als coach en mentor geeft ze haar vaardigheden door. Meiden die met weinig zelfvertrouwen binnenstromen zien veranderen in zelfbewuste mensen, dáár doet ze het voor. ‘Als je beledigd of ontmoedigd wordt, blijf dan in jezelf geloven.’

Door: Marc Broere en Martha Nalukenge

Pascilia Naloka begon met voetbal zoals zoveel Afrikaanse spelers dat deden, tot aan de wereldberoemde sterren toe: met een bal gemaakt van papier. Achter haar ouderlijk huis was een klein speelveld, waar ze altijd voetbalde met andere kinderen en haar broers en zus. ‘Ik ben opgegroeid met voetbal’, zegt ze, ‘en dat heeft me gemaakt tot de vrouw die ik nu ben.’

Zelfs de middelbare school kon de Keniaanse Naloka door haar talent voor het voetbalspel afronden, omdat ze een beurs kreeg in ruil voor deelname aan het schoolelftal. ‘We moesten zelf de helft van mijn schoolgeld betalen, de school zorgde voor de andere helft.’

Ze komt uit een gezin met een ‘bescheiden’ achtergrond, zoals ze het zelf beschrijft. Haar vader overleed toen ze nog jong was en het was haar moeder die het gezin – van drie jongens en twee meisjes – alleen opvoedde. Pascilia is de jongste en woont nog steeds thuis, bij haar moeder.

‘Mijn broers en zus waren ook gek van voetbal’, vervolgt ze. ‘Dat komt door onze vader. Hij was niet alleen voetballer, maar ook coach en scheidsrechter. Die passie heeft hij op zijn kinderen overgebracht. Mijn oudere broer Francis is zelfs een gediplomeerd FIFA-coach en werkt veel in opdracht van de KNVB, de Nederlandse voetbalbond.’

Brandhout verzamelen

Juist omdat ze uit een echt voetbalgezin komt en ze ook de herinnering aan haar overleden echtgenoot levend wilde houden, heeft de moeder Pascilia altijd gestimuleerd te gaan sporten. ‘Dit kwam ook omdat mijn vader door het voetbal in staat was om voor zijn gezin te zorgen’, zegt ze. ‘Mijn moeder was van jongs af aan ervan overtuigd dat het sportveld niets dan goeds brengt. Ze stimuleerde me altijd achter mijn passie voor sport aan te gaan.’

Dat is niet vanzelfsprekend, voegt ze daaraan toe. ‘Er zijn ook families die hun dochters niet aanmoedigen naar het sportveld te gaan, omdat ze denken dat ze daardoor schoolverlaters worden – of op jonge leeftijd zwanger raken, omdat ze veel samenzijn met mannen rondom het sportveld, of omdat ze vinden dat het de taak van een meisje is om brandhout te verzamelen en op hun broertjes en zusjes te passen.’

Op haar vijftiende kwam Naloka in contact met Transforming Young Stars of Africa (Tysa), een organisatie rondom de stad Kitale, in Kenia. Ze is opgericht door de charismatische sportpedagoog Francis Gichuki en heeft als filosofie talentontwikkeling bij kinderen en jongeren door vooral voetbal en ook kunstzinnige vorming.

Tysa werkt vanuit de gedachte dat sociale transformatie van individuen ook leidt tot verandering in de gemeenschap. Als je veilige plaatsen voor jongeren creëert waar ze kunnen samenkomen, zoals een voetbalveld, en de jeugd de kans krijgt om deel te nemen in beslissingsprocessen, dan kun je een samenleving op een positieve manier veranderen.

Naloka zal nooit het moment vergeten dat ze zich aanmeldde voor de activiteiten van Tysa. ‘Mijn oudere broer Francis was al erbij betrokken en zo wist ik ervan. Ik begon met vrijwilligerswerk en kreeg de kans cursussen en opleidingen te volgen. Nu ben ik zelf coach, scheidsrechter en mentor van jonge meiden en jongens.’

Speel, leer en doe

Het blijft vrijwilligerswerk, dat ze vooral in het weekeinde doet. Haar eigen brood verdient ze als boerin, door maïs en bonen te verbouwen, en met een eigen cateringbedrijf. Naloka kookt vooral voor groepen als er ergens in de omgeving een evenement is. ‘Vooral mijn chapati’s genieten een zekere faam’, zegt ze lachend.

Naloka praat tijdens het gesprek vol passie over de impact van Tysa – onder meer op haar eigen leven. ‘Zonder Tysa was ik niet de persoon geweest die ik nu ben; dan was ik net als veel andere meisjes jong getrouwd en had ik vroeg kinderen gehad. Dankzij Tysa kon ik buitenlandse reizen maken, naar Canada en afgelopen zomer naar het WK voetbal voor vrouwen in Frankrijk. Tijdens dat toernooi was ik zelfs delegatieleider van een groep jonge Kenianen. Ik ben de organisatie heel dankbaar ervoor.

‘Ook om me heen’, vervolgt ze, ‘zie ik veel jongeren wier leven positief beïnvloed is door de sportactiviteiten die we organiseren. We integreren sport met levensvaardigheden en hebben spelvormen waarin we jongeren en kinderen leren over besluitvorming en hoe ze zelf beslissingen kunnen nemen.

‘We trainen jongeren in hoe ze voor een groep kunnen staan en om te spreken in het openbaar. Dat leidt tot zelfbewustzijn en zelfvertrouwen, want je moet dapper zijn dat te durven. Jongeren die bij ons actief zijn, kunnen geïnformeerde beslissingen voor zichzelf nemen en buiten bestaande kaders denken. Onze slogan is: Speel, leer en doe.’

Als hun zussen

De groepen waarmee Nakola als coach werkt, bestaan uit zowel jongens als meiden. Ziet ze barrières voor meiden om deel te nemen? Naloka denkt even na en zegt dan: ‘De grootste angst die meiden hebben om gezamenlijk te sporten, is dat ze bang zijn dat jongens te ruw spelen. Fysiek boezemen de jongens hen angst in, zeker in de adolescente leeftijd. Zo durven meiden geen keeper te zijn, omdat ze bang zijn dat jongens te hard schieten.

‘We vragen jongens rekening ermee te houden en niet te ruw te spelen. In het begin waren jongens daar niet blij mee en evenmin enthousiast om samen met meiden te voetballen, maar naarmate de tijd vorderde is er steeds meer een familiegevoel ontstaan en zien ze de meiden nu als hun “zussen”, voor wie je niet te hard moet zijn. En ze zien dat meiden wel degelijk goed kunnen voetballen en dat het juist leuk is samen te sporten.’

Zijn er ook specifieke obstakels voor vrouwelijke coaches of mentoren in haar werk? Naloka schiet in de lach. ‘In de eerste plaats zijn er veel minder vrouwelijke coaches dan mannelijke, dat is een feitelijke constatering. Bij sommige mensen bestaat nog steeds het stereotiepe idee dat een coach hoe dan ook een man moet zijn en dat dit een soort werk is dat alleen een man kan doen.

‘Zij denken dat vrouwelijke coaches zwak zijn en geen beslissingen kunnen nemen; ze denken dat vrouwen geen oordeel kunnen vellen voor het team. De enige manier om deze vooroordelen te bestrijden is door hard te werken en te laten zien dat je verstand van zaken hebt.

‘Als je beledigd of ontmoedigd wordt, moet je altijd in jezelf blijven geloven; dan moet je altijd jezelf blijven ontplooien en van jezelf overtuigd zijn dat je het kunt maken. Dan win je uiteindelijk ook het respect van mannen. Verder kun je alle vooroordelen maar het best van je laten afglijden en doorgaan met waar je goed in bent.’

Naloka heeft niet het gevoel dat jongeren haar anders benaderen dan een mannelijke coach. ‘Het gaat om hoe je met hen communiceert. Naar mij luisteren de kinderen heel goed, zowel de jongens als de meisjes. Ze zien mij ook als een rolmodel, omdat ik al langere tijd met hen werk en ze zich gelijkwaardig aan mij voelen.

‘Met adolescenten vind ik het soms lastiger. Als je naar mijn lichaamsbouw kijkt, dan zie je dat ik klein ben. Jongeren denken soms dat ik veel jonger ben dan zij – dan kost het soms iets meer tijd om hun vertrouwen te winnen.’

Wees standvastig

De meeste voldoening geeft het Pascilia Naloka om meiden die met weinig zelfvertrouwen binnenstromen bij Tysa te zien veranderen in zelfbewuste mensen met een hoog zelfvertrouwen: dat is precies de transformatie die Tysa nastreeft.

‘Ik heb zóveel mooie voorbeelden gezien, vooral van meiden die al langere tijd met ons trainen. Op school nemen hun prestaties toe en krijgen ze complimenten van hun leraren. Het leuke is dat de leraren ook erkennen dat die positieve ontwikkelingen te danken zijn aan Tysa. De meiden krijgen vaak leiderschapsfuncties op school. En de ouders zijn blij met het karakter van hun kinderen.’

Zelf wil Naloka bij Tysa actief blijven en een rolmodel zijn voor de jonge mensen die ernaartoe komen. ‘Ik wil ze blijven begeleiden en zien uitgroeien tot steunpilaren in onze gemeenschap.’ En zèlf wil ze haar cateringactiviteiten uitbreiden, groter groeien in de omgeving.

Heeft ze advies voor sportbuurtcoaches in Nederland? ‘Dat sluit aan bij wat ik eerder zei: blijf sterk en houd vertrouwen in jezelf. Het vertrouwen van een groep jongeren kun je alleen krijgen door altijd standvastig in je beslissingen te zijn.’

Fotografie: Francis Nderitu