journalistiek over mondiale samenwerking

Een virus verspreidt zich over een dierenmarkt in China; het één na het andere land gaat in lockdown; kledingwinkels sluiten hun deuren; Europeanen shoppen minder mode en een Cambodjaanse kledingarbeider staat op straat. Als de coronacrisis iets duidelijk maakt is dat wel hoe diep we wereldwijd verweven zijn met elkaar. ‘Verantwoord ondernemen is daarom belangrijk, nu meer dan ooit.’

Vice Versa maakte zich op voor een online serie over internationaal maatschappelijk verantwoord ondernemen (IMVO) toen het coronavirus in Nederland landde. Al snel werd duidelijk dat de impact van de pandemie zich niet tot onze landsgrenzen zou beperken. De sluiting van kledingwinkels, restaurants en luchtruimen werkt door tot diep in de toeleveringsketen. En het zijn de arbeiders en boeren in lagelonenlanden die nu de grootste klappen lijken te krijgen.

De corona-pandemie is een mensenrechtencrisis, waarschuwen ngo’s. En de kledingindustrie is de keten waar dat volgens Alexander Kohnstamm het best zichtbaar wordt. ‘Die is van alle internationale toeleveringsketens nu echt het zwaarst getroffen’, zegt de directeur van de Fair Wear Foundation. Uit China kwamen er al bijna geen grondstoffen meer, zoals stoffen en garen, en nu wordt er ook niet meer verkocht. ‘Winkels sluiten hun deuren en de Europese consument houdt zijn hand op de knip.’

Het gevolg? Mega-orders die worden gecanceld en kledingfabrieken die moeten sluiten. Door de pandemie annuleren grote modemerken wereldwijd hun bestellingen bij producenten in landen als India, Cambodja, Myanmar en Albanië. In Bangladesh waren op 30 maart al voor $2.6 miljard dollar aan orders gecanceld. En dat blijft niet zonder gevolgen voor de 40 miljoen textielfabriek-arbeiders die wereldwijd onze kleding naaien.

Neem je verantwoordelijkheid

Ngo’s en vakbonden roepen modemerken daarom op om hun werknemers wereldwijd te beschermen: ook die in de toeleveringsketen. Al in de eerste week van de Nederlandse quarantaine kwamen de vakbonden CNV Internationaal en FNV met een brief aan de modebedrijven. Neem je verantwoordelijkheid staat erin, ‘wees u bewust van de consequenties in uw keten en de potentieel enorme gevolgen voor met name werknemers in textielfabrieken’.

CNV Internationaal is er voor werknemers in de productielanden, aldus programmamedewerker en beleidsadviseur Lieke Ruijmschoot. ‘En die hebben met nog veel grotere gevolgen van deze crisis te maken.’ Textielarbeiders staan voor een dubbele dreiging; ze moeten zichzelf beschermen tegen corona én werken voor brood op de plank. ‘En dat zijn eigenlijk twee tegenstrijdige dingen.’ Door een gebrek aan informatie is het voor veel werknemers lastig om zich goed te beschermen. Maar als je ziek wordt, is er vaak geen vangnet en zijn de gevolgen voor een arbeidersgezin niet te overzien.

Afstand bewaren blijkt überhaupt een uitdaging; in de fabrieken werkt iedereen dicht op elkaar en thuis is de situatie niet anders. Ruijmschoot: ‘Heb je weleens gezien hoe naaisters in Cambodja naar hun werk gaan? Dat is in volgeladen vee-trucks, zonder ruimte om te zitten.’

Daarbij leven veel textielarbeiders hand to mouth. Alles wat ze verdienen gaat meteen op aan de dagelijkse levensbehoefte. Zonder vangnet, verzekering, spaargeld of huis kunnen de meesten zich geen enkele shock veroorloven, zegt Kohnstamm daarover. ‘Zodra hun inkomsten stoppen, stoppen de uitgaven. En dat kan gewoon niet.’

Cambodja kan niet zonder textiel

In Cambodja zijn de economische gevolgen van het virus overal voelbaar. In dit land met ruim een miljoen kledingarbeiders, is de textielsector ‘de ruggengraat van de samenleving’ aldus Athit Kong, voorzitter van de Cambodjaanse kledingvakbond C.CAWDU. De vakbond is een partner van CNV Internationaal. Ondanks het korrelige videobelbeeld, is te zien dat Kong weinig rust heeft deze dagen. ‘Ik word continu gebeld door onze leden van C.CAWDU’, zegt hij. ‘Mensen zijn zo bezorgd over hun gezondheid en inkomen en de regering verstrekt nauwelijks informatie.’

Ooit werkte Kong zelf op de wasafdeling van een textielfabriek maar vanwege zijn vakbondswerk werd hij daar ontslagen. Nu probeert hij de textielwerknemers zo goed mogelijk over het coronavirus te informeren; met handleiding voor handenwassen en afstand houden. Maar ook nu moet Kong oppassen wat hij publiekelijk zegt. In Cambodja zijn er al mensen opgepakt wegens het verspreiden van informatie over het virus op sociale media; wat wordt gezien als kritiek op het corona-beleid van de overheid.

Ondertussen schat de vakbond in dat op dit moment al 10-15% van de textielfabrieken in het land stilliggen. 80.000 mensen zijn (tijdelijk) ontslagen. ‘En dat worden er alleen maar meer’, aldus Kong. Zelfs bestellingen die al door de leveranciers gemaakt zijn en klaarliggen worden door de kledingbedrijven gecanceld en dus ook niet betaald. ‘Het is een ramp.’

Ook eigenbelang

Met de coronacrisis komen de zwaktes van het kledingsysteem pijnlijk bloot te liggen. ‘Niemand kan dit opvangen en iedereen wijst naar elkaar’, zegt Ruijmschoot. ‘En de werknemers zijn de dupe.’

Wat zich daarbij vooral wreekt, is dat er geen buffers zijn. Overal in de keten wordt met te kleine marges gewerkt, legt Kohnstamm van de Fair Wear Foundation uit. ‘Soms zelfs onder kostprijs.’ Het is volgens hem typerend voor hoe mondiale aanvoerketens werken: ‘Wij als rijke landen hebben ervoor gekozen dat we spullen zo goedkoop mogelijk elders vandaan halen. Daar hebben we jarenlang de lusten van gehad. En dat is verder allemaal prima, maar nu komen de lasten. Nu zal geïnvesteerd moeten worden in die keten.’

Niet alleen door de merken, bedoelt hij dan, maar ook door overheden en consumenten. Voor Kohnstamm is dat naast solidariteit ook welbegrepen eigenbelang. ‘We moeten straks weer met elkaar verder.’

Het bekende H&M kondigde eerder deze week al aan dat ze alle lopende productie en leveringen (in corona-periode) door zullen laten gaan. ‘Dat is tenminste iets’, zeggen alle partijen. Alleen door samen te werken met de fabrieken en leveranciers in de productielanden kom je hier ook samen goed uit. ‘Want zelfs aan dat contact schort het nu nog heel vaak’, weet Ruijmschoot. ‘Dus ga in gesprek, annuleer geen orders en steun de vakbonden, ook nu.’

Vanuit Cambodja zou ook Kong graag zien dat de modemerken meer doen. Het kan volgens hem niet zo zijn dat de bedrijven hun winkeltje in Azië sluiten en veilig naar huis vertrekken, ‘om later weer terug te komen om nog meer geld te verdienen.’ In Cambodja is de regel nu dat productiefabrieken hun werknemers 40% moeten blijven doorbetalen en de overheid 20% aanvult (al moet dat nog wel echt gebeuren). ‘Waarom zouden de modemerken niet ook 20% voor hun rekening kunnen nemen?’

Omdat die modemerken nu zelf ook in behoorlijk zwaar weer verkeren wellicht? ‘Natuurlijk’, beaamt Ruijmschoot, ‘iedereen heeft het zwaar en ook de merken zelf hebben veel aan hun hoofd.’ De bedrijven waar ze mee samenwerkt staan in crisismodus nu winkels moeten sluiten en kleren niet meer worden verkocht. En zo komen ook veel mvo-projecten, door sommige gezien als iets ‘extra’s’, op een laag pitje te staan.

Voor bedrijven die nu acuut in de problemen komen, zoals de Nederlandse retailers, zou het goed zijn als de overheid hen ook ondersteunt om hun verantwoordelijkheid aan de andere kant van de keten te nemen, vindt CNV. Daarbij hoopt Ruijmschoot dat deze crisis kan worden aangegrepen om te kijken wat er anders kan in de keten. ‘Als er een eerlijke prijs zou worden betaald voor kleding’, zegt ze, ‘een prijs die rekening houdt met de werkelijke kosten van materialen, transport en vakmanschap en die prijs eerlijker zou worden verdeeld, dan zou dit systeem minder kwetsbaar zijn.’

‘In Europa hebben we toch ook een vangnet voor werknemers die nu thuis komen te zitten? Hier worden bedrijven via allerlei maatregelen toch ook gesteund om door te kunnen blijven werken?’, vraagt Kohnstamm retorisch. Nou, dan heeft onze economie volgens hem daarmee ook de middelen om niet alleen werknemers hier aan het werk te houden; maar ook te investeren in de aanvoerketen die we straks weer zo hard nodig zullen hebben.

‘Als je nu niet uitgaat van een minimale basis, dan ga je voorbij aan de menselijkheid die we nodig hebben in een wereldwijde crisis als deze.’

Nagekomen nieuws
Primark, een van de bekendste detailhandelaren uit Engeland, heeft aangekondigd dat zij een fonds zal opzetten om de lonen van miljoenen kledingmedewerkers mee door te betalen. Het gaat om arbeiders in Azië die worden getroffen door het eerdere besluit van Primark om voor tientallen miljoenen euro’s aan kledingbestellingen van fabrieken te annuleren. De praktische invulling van dit fonds is nog niet bekend.
https://www.theguardian.com/global-development/2020/apr/07/primark-announces-wage-fund-for-garment-workers

* Fair Wear Foundation en CNV Internationaal werken met Mondiaal FNV samen in een Strategisch Partnerschap met Buitenlandse Zaken voor transformatie van de textielketen.
*NB: Op de website van Fair Wear staat een uitgebreid dossier met richtlijnen en informatie voor de industrie; en zijn er updates over de corona-situatie in verschillende kleding producerend landen. www.fairwair.nl