journalistiek over mondiale samenwerking

Maak een Global Covid-19 pool waarin alle data, kennis en patenten met betrekking tot technologieën die kunnen helpen bij de bestrijding van Covid-19, gebundeld wordt. Dit betoogt Tom Buis van Wemos in deze opiniebijdrage. Het idee is dat verschillende partijen zo gebruik kunnen maken van deze kennis waardoor op grote schaal geproduceerd kan worden en de prijs niet de pan uit rijst. Zodat het ook voor lage en midden-inkomenslanden een haalbare kaart wordt om toegang te krijgen tot een mogelijk vaccin.

Tom Buis van Wemos

De hele wereld kijkt reikhalzend uit naar een vaccin tegen Covid-19. Wetenschappers werken dag en nacht door om de stukjes van de biologische puzzel bijeen te krijgen. Maar, als ze daarin slagen, hoe zorgen we er dan voor dat zelfs de allerarmsten op de wereld toegang krijgen tot zo’n vaccin? In deze uitzonderlijke tijd, die vraagt om internationale solidariteit, kan een Global Covid-19 Pool de oplossing zijn.

Prijs en productiecapaciteit vormen barrières voor toegang tot een Covid-19 vaccin

Onder normale omstandigheden monopoliseren farmaceutische bedrijven hun kennis voor de productie van een nieuw vaccin of geneesmiddel; met behulp van patenten behouden zij dan het alleenrecht op de verkoop, waardoor zij een hoge prijs kunnen vragen voor hun product. Voor een toekomstig Covid-19 vaccin levert dit systeem niet alleen problemen op met de prijs, die dan naar verwachting heel hoog uitpakt, maar ook met de productiecapaciteit. Want één farmaceut kan nooit genoeg produceren om de hele wereld van vaccins te voorzien. De kans dat de allerarmsten hier nadelige gevolgen van ondervinden is groot omdat het voor bedrijven nu eenmaal aantrekkelijker is om hun producten te verkopen aan de hoogste bieder. Als we het virus echt tegen willen gaan, is het noodzakelijk dat zoveel mogelijk mensen op de wereld toegang krijgen tot een toekomstig vaccin.

Een Global Covid-19 Pool biedt oplossingen voor zowel de prijs als de productiecapaciteit van een toekomstig vaccin. Zo’n pool is een database van data, kennis en patenten met betrekking tot technologieën die kunnen helpen bij de bestrijding van Covid-19, naar voorbeeld van de Medicines Patent Pool, een door de Verenigde Naties gesteund instituut. Ieder farmaceutisch bedrijf ter wereld dat in staat is om een kwalitatief goed en veilig vaccin te produceren, zou de kennis uit de pool kunnen gebruiken, tegen een eerlijke en transparante compensatie voor de patenthouder. Met zo’n systeem maximaliseren we de productiecapaciteit en kunnen monopolisten geen onredelijke prijzen vragen. Een win-win situatie.

Politieke steun is essentieel

Een dergelijke pool komt niet tot stand zonder wereldwijde politieke support. Eind maart stuurden de president en de minister van volksgezondheid van Costa Rica een brief naar de WHO met de oproep een dergelijke pool op te zetten. De directeur-generaal van de WHO, Dr. Tedros, reageerde hier positief op. Ook in Nederland werd het idee opgepikt. Onder leiding van Wemos riepen 38 maatschappelijke organisaties en 20 volksgezondheidsexperts de Nederlandse regering in een gezamenlijke brief op om de WHO te steunen bij het opzetten van zo’n Covid-19 pool.

De publieke aandacht die het genereerde had een positief effect; zowel minister Kaag als minister De Jonge lieten weten dat zij de WHO steunen in het opzetten van een Covid-19 pool. Bovendien was er veel draagvlak in de Tweede Kamer, waar een motie van GroenLinks over de pool door bijna de hele Kamer werd gesteund. In een tijd waarin multilateralisme onder vuur ligt, is deze politieke support essentieel voor de WHO. Er zijn ook al positieve signalen die erop wijzen dat de EU tijdens de jaarlijkse vergadering van de WHO, de World Health Assembly, gaat inzetten op een Covid-19 pool.

Publieke investeringen, een belangrijke sleutel voor toegang tot een vaccin

Wereldwijd investeren overheden grote bedragen in Covid-19 gerelateerd onderzoek in de hoop dat daar een vaccin of medicijn uit zal vloeien. Veel van dit onderzoek gebeurt aan universiteiten die hun kennis patenteren en de licentie verkopen aan farmaceutische bedrijven, die het product vervolgens verder ontwikkelen. Door het stellen van voorwaarden aan publieke financiering van onderzoek kunnen overheden ervoor zorgen dat patenten van technologieën voor iedereen beschikbaar worden. Zo kan de Nederlandse regering als eis stellen dat bij de toekenning van subsidies aan onderzoekers – bijvoorbeeld door ZonMW – de patenten, licenties en kennis die hieruit voortvloeien, verplicht gedeeld moeten worden in een Covid-19 Pool.

Op deze manier heeft de hele wereld direct toegang tot de kennis, en nog belangrijker; lokale vaccin producenten kunnen hier ook meteen gebruik van maken. De overheid heeft dankzij publieke financiering van onderzoek een belangrijke sleutel in handen voor het toegankelijk maken van vaccins.

De absolute prioriteit voor overheden én bedrijven zou het ontwikkelen en toegankelijk maken van een nieuw Covid-19 vaccin moeten zijn. Een Global Covid-19 Pool zorgt ervoor dat zoveel mogelijk mensen wereldwijd toegang krijgen tot dit vaccin en tegelijkertijd dat er zo min mogelijk financiële druk op zorgstelsels komt. Zeker in landen die al worstelen met zwakke zorgstelsels, is dit essentieel. Alleen met ware solidariteit en internationale samenwerking komen we deze crisis te boven.