journalistiek over mondiale samenwerking

Het draagvlak voor systeemverandering lijkt momentum te hebben in deze tijden van corona. Het mooie is dat iedere burger mee kan werken aan het vergroten van dat draagvlak, schrijft Hans Beerends in deze opiniebijdrage. Wat de stap naar een meer rechtvaardige en duurzame wereld nog kan versnellen, is internationale wet en regelgeving om bedrijven in staat te stellen om ook die transitie te maken.

Hans Beerends

Burenhulp, vrijwilligers die boodschappen rondbrengen, gepensioneerde zorgverleners die spontaan weer aan het werk gaan, tal van creatieve ideeën en initiatieven om toch samen iets te doen. Tegen alle vooroordelen in blijkt ook deze keer dat mensen in noodsituaties elkaar gaan helpen. In zijn recente boek ‘De meeste mensen deugen’ geeft Rutger Bregman een reeks voorbeelden waaruit dit zonneklaar blijkt. Mensen ervaren zelfs dat open staan voor elkaar zoveel meer voldoening geeft, zoveel meer appelleert aan de kern van het menselijk zijn dan de opgelegde en gehaaste mentaliteit van meer, meer en nog eens meer.

Maar blijft dat zo?

Daar wordt verschillend over gedacht en geschreven. Behoudende mensen denken dat alles, na afloop van de crisis, weer op de oude voet door zal gaan. Populisten zien in de coronacrisis het bewijs dat alle grenzen dicht moeten en we ons moeten concentreren op eigen land eerst. Sociaaldemocraten, sociaalliberalen, alsmede sociaal georiënteerde christendemocraten en andere sociaal voelende gelovigen denken dat het eenzijdige marktgericht denken plaats kan en moet maken voor een meer sociaal gerichte mondiale samenleving.

Bij dat laatste sluit ik me aan. Niet alleen omdat ik dat hoop, maar ook omdat die hoop wordt onderbouwd door politieke en culturele ontwikkelingen van de afgelopen jaren. Het onbehagen over het asociale en eenzijdige marktgerichte denken is namelijk niet iets wat vandaag de dag via corona plots uit de lucht is komen vallen. Dat onbehagen leeft al decennia: in de publieke opinie, bij politici, bij tal van wetenschappers en niet te vergeten bij het internationale bedrijfsleven.

Op de jaarlijkse bijeenkomst van het World Economic Forum in Davos, waar de captains of industry van het internationale bedrijfsleven, regeringsleiders en tal van wetenschappers bijeen komen, wordt nu al vijftien jaar op rij en zeker na de bankencrisis van 2008 gewaarschuwd voor een totale ontwrichting van de economie als wordt doorgegaan op dezelfde voet.

Spanningsveld tussen lange en kortetermijnbelang

Ondanks deze waarschuwing, die breed wordt gedragen, verandert er echter weinig. De reden daarvan is dat landen en bedrijven worstelen met het spanningsveld tussen hun lange en hun kortetermijnbelang. Op lange termijn zijn allen gebaat bij een gezond milieu, een goed klimaat, het uitbannen van pandemieën, een goede gezondheidszorg en een redelijke koopkracht. Daarvoor is echter het instellen van internationale wet- en regelgeving noodzakelijk en een internationaal lichaam dat bevoegd en in staat is deze wetten te handhaven, op straffe van sancties.

Sociale wetten die in West-Europa vanzelfsprekend zijn, kunnen technisch gesproken ook mondiaal ingevoerd worden. Daarmee wordt het huidige economische systeem niet in zijn totaliteit verworpen: het wordt slechts aan regels gebonden.

Tegenover deze redelijke eis -ik zou durven zeggen mondiale overlevingseis- staat echter het kortetermijnbelang van staten en (inter)nationale bedrijven. Bedrijven zijn, willen ze overeind blijven, haast gedwongen om in concurrentie met andere bedrijven te zoeken naar de laagste lonen, laagste grondstofprijzen, en investeringsvestigingen waar ze nauwelijks gehinderd worden door klimaat, milieu en andere voor hen financieel ongunstige wetten. Dit alles kan vermeden worden door de eerder beschreven internationale wet- en regelgeving. Ondernemers zijn daar ook niet persé tegen. Zolang alle ondernemers onder dezelfde conditie moeten werken en er dus geen valse concurrentie ontstaat, zijn de meest moderne verlichte ondernemers er zelfs voor.

Het wachten is dus op internationale politieke druk door vakbonden, politieke partijen, organisaties uit het maatschappelijk middenveld, wetenschappers, moderne vooroplopende (inter)nationale bedrijven en last but not least het politieke draagvlak wat gevormd wordt door al die mensen die bewust of onbewust het terechte gevoel hebben van dat dit niet langer zo door kan gaan. Men verwoordt dit gevoel dan vaak in termen als: ‘Ik voel dat er iets niet klopt. Hoe het wel moet, weet ik ook niet precies. Maar dat er iets veranderen moet is duidelijk.’

Aan het versterken van het draagvlak voor sociale verandering kan in feite iedereen meewerken die op een of andere wijze beroepsmatig, vrijwillig, als activist, en als maatschappelijk betrokken vriend en familielid informatie doorgeeft. En zo een educatieve rol vervult of in discussie gaat over de toekomst van onze en volgende generaties. Een wereld waar menswaardig wonen en werken normaal wordt is uiteindelijk in ons aller belang.

Hans Beerends (1931) is publicist en activist. Hij schreef een reeks boeken over de geschiedenis van mondiale solidariteit in Nederland en was medeoprichter van de Wereldwinkels.