journalistiek over mondiale samenwerking

Nederland moet inzetten op het invoeren van due diligence-wetgeving en betere sectorsamenwerking als het een volgende stap op het gebied van internationaal maatschappelijk verantwoord ondernemen (IMVO) wil zetten. Dat zijn de hoofdpunten uit het advies dat de Sociaal Economische Raad over de toekomst van IMVO op verzoek van minister Kaag voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking heeft opgesteld.

Verplichten en verbinden, daar moet het om draaien als minister Kaag later dit jaar de koers uitzet voor nieuw IMVO-beleid. Bedrijven kunnen effectiever aan IMVO doen als zij samenwerking opzoeken met andere ondernemers binnen hun sector, vakbonden en maatschappelijke organisaties. Daarnaast moet het door due diligence-wetgeving verplicht worden om risico’s voor mensen en milieu in de keten in kaart te brengen. Due dilligence betekent dat bedrijven verplicht zijn in kaart te brengen welke invloed zij hebben op milieu, arbeidsomstandigheden en corruptie. Op die manier moeten ondernemingen die nu niet of nauwelijks aan IMVO gedwongen worden een draai te maken. Precies waar een grote groep bedrijven en ngo’s eind juni nog op aandrong bij Kaag.

Volgens de SER zijn er drie manieren om uiteindelijk tot due dilligence-wetgeving te komen. Daarbij kan Nederland zelf aan de slag gaan of de pijlen richten op Europees beleid. Welke weg uiteindelijk wordt ingeslagen, is aan de minister.

Kaag kan er ten eerste voor kiezen om zich volledig te richten op het beïnvloeden van de ontwikkeling van Europese due diligence-wetgeving. Als tweede optie wordt genoemd om bij de start van de nieuwe regering volgend jaar te bepalen of Brussel hier al voldoende voortgang mee heeft geboekt. Als dat niet zo is, dan kan Nederland ervoor kiezen om zelf due diligence-wetgeving in te voeren en hier afspraken over opnemen in het regeerakkoord. Bij de derde en laatste route zou Nederland kunnen inzetten op het beïnvloeden van de ontwikkelingen in Europa en het verder ontwikkelen van wetgeving in eigen land.

Een wet voor iedereen

Gerjan Agterhof

Gerjan Agterhof politiek adviseur van Woord en Daad spreekt van een “heel mooi” advies. ‘Hiermee wordt een duidelijk signaal afgegeven een Kaag over hoe het nieuwe IMVO-beleid kan worden vormgegeven. De SER geeft aan dat als er aan wetgeving gewerkt wordt, het dan ook echt voor alle bedrijven moet gelden, dus voor de multinational én de kleine mkb’er. Anders is de impact van zo’n wet te klein. Ook is het goed dat er wordt gewezen op het belang van sectorsamenwerking. Daarmee worden de IMVO-convenanten die er nu zijn niet gelaten voor wat ze zijn, maar kunnen die een nieuwe fase in, met hopelijk meer effectiviteit.’

Kelly Groen, beleidsadviseur bij ActionAid, is ook enthousiast. ‘Er staat eigenlijk niets in het advies waar ActionAid niet blij mee is. De SER zegt hiermee volmondig ja tegen wetgeving en ziet dit als de optie die de grootste impact heeft om risico’s in de waardenketens aan te pakken. Daar pleit ActionAid al jaren voor. Ook wordt daarbij aanbevolen om oog te hebben voor gendergelijkheid en rechten van vrouwen mee te nemen. Daar zijn wij blij mee want vrouwen worden op een onevenredige harde manier geraakt door mensenrechtenschendingen in de ketens.’

Het drie sporenplan, zoals dat in het advies uiteen is gezet, valt ook in goede aarde. Al zien zowel ActionAid als Woord en Daad het meeste heil in de derde optie. Groen: ‘De SER geeft terecht aan dat er nog veel onzekerheden binnen het EU-traject zijn. Het gaat waarschijnlijk lang duren voordat er op Europees niveau een wet is. Daarom denk ik dat het belangrijk is dat Nederland deze handschoen zelf oppakt en zo probeert om binnen de EU invloed uit te oefenen, zoals Frankrijk dat nu al doet met eigen wetgeving. Wat mij betreft gaat Kaag zo snel mogelijk aan de slag met nationale wetgeving.’

Agterhof denkt ook dat het belangrijk is als Den Haag Brussel prikkelt. ‘Hoe meer lidstaten zelf al beginnen met due diligence-wetgeving, hoe meer invloed dat zal hebben. Natuurlijk is Europese wetgeving de ultieme stip aan de horizon, maar er zijn meer routes om daar te komen. Het zou me verbazen als ze niet voor optie drie kiest, als je kijkt wat de SER zegt over Europese wetgeving.’

Verkiezingen

De bal ligt dus uiteindelijk bij Kaag. Had de SER er niet beter aan gedaan om de minister één advies te geven? Met andere woorden: leiden drie opties niet tot lang overleg? Agterhof: ‘Ik snap wel dat ze dit bij Kaag laten, want het is een politieke keuze. Het kan misschien overkomen alsof ze de hete aardappel voor zich uitschuiven, maar gezien het thema vind ik het ook niet heel gek dat de keuze aan Kaag laten.’

Toch heeft Kaag de tijd niet aan haar zijde. De minister heeft altijd aangeven in het najaar met nieuw beleid te willen komen. Het is nu eind september en in maart zijn er parlementaire verkiezingen. Heel lang zit zij dus niet meer op haar post.

Kelly Groen

Groen heeft er vooralsnog vertrouwen in dat Kaag gewoon woord houdt: ‘Ze heeft toegezegd dit najaar met nieuw beleid te komen. Ik heb er ook vertrouwen in dat dat gaat gebeuren.’ Agterhof vindt het op dit moment lastig om in te schatten of er voor de verkiezingen al een uitgewerkt wetsvoorstel ligt.  ‘Alleen als ze daar voortvarend mee aan de slag gaat, moet het lukken. De ChristenUnie heeft natuurlijk een wetsvoorstel voor het invoeren due diligence-wetgeving opgesteld. Voor zover ik weet is het het streven van Joël Voordewind (die na de verkiezingen uit de Tweede Kamer weggaat, red.) om dit voorstel nog zelf te verdedigen. Dat zou dus kunnen betekenen dat er misschien al voor de jaarwisseling naar een wetsvoorstel wordt gekeken. Maar dat zal de tijd leren.’