journalistiek over mondiale samenwerking

Christine Teunissen (35) speelt de rol van aanjager richting een gezonde wereld voor alles wat leeft met verve. Niet voor niets komt de kroonprinses van de Partij voor de Dieren – die acht zetels in de peilingen telt – met stip binnen op nummer twee van de kandidatenlijst. In Den Haag is de PvdD de enige die al jaren hamert op systeemverandering. ‘Men heeft geen benul van de urgentie.’ Een gesprek over idealen, de politiek en de planeet.

Heeft uw jeugd uw idealen gevoed?

‘Ik groeide op in Stompwijk, een dorpje vlak bij Leidschendam. Ik herinner me dat ik er als kleuter langs de boeren huppelde, die hadden een paar schapen en koeien die losliepen in de wei. In de loop van mijn jeugd werd het boerenbedrijf steeds grootschaliger. Geleidelijk verdwenen er vlinders en bloemen uit het landschap – en ook boeren vielen om.’

Dat hakte erin bij Christine Teunissen. ‘Inmiddels staan er in Stompwijk melkvee-industrieën en een gigantische koelcel voor wildvlees’, zegt ze. ‘Bij het verzet tegen het melkquotum sloten veel boeren uit Stompwijk zich aan.’

Tien jaar later. Op tv ziet ze beelden van de honderdduizenden varkens die worden afgemaakt tijdens de varkenspest. Toen viel het kwartje, zegt ze: ‘Als je de wereld door de ogen van dieren bekijkt, is het ineens heel helder waarom het systeem moet veranderen.

‘De Partij voor de Dieren waarschuwde toen al voor zoönosen. Net zoals de varkensgriep, Sars en de vogelpest is het coronavirus een zoönose, ofwel: een infectieziekte die overslaat van dier op mens.’

Op de website van de PvdD is te lezen hoe de partij in het begin van de coronacrisis gefronste wenkbrauwen zag als ze wees op de risico’s van zoönosen vanwege de Nederlandse veehouderij, die ze een tikkende tijdbom noemt. Nederland heeft de hoogste veedichtheid ter wereld.

‘En we spelen een grote rol als importeur van ontbossingsproducten als palmolie en soja voor veevoer’, vervolgt Teunissen. ‘In combinatie met de wilde dieren die op Schiphol en in de haven van Rotterdam worden verhandeld spelen we met vuur.’

Afgelopen zomer gingen het kabinet en de Kamer alsnog om en kreeg de PvdD brede steun voor haar verzoek om een ambitieus aanvalsplan voor zoönosen op te stellen.

Wist u altijd al dat u de politiek in wilde?

‘Oorspronkelijk ging ik voor de ontwikkelingssector, maar tijdens vrijwilligerswerk in Ghana en een onderzoek in Suriname kwam ik erachter dat veel problemen in ontwikkelingslanden – droogte, economische ongelijkheid, klimaatverandering – nauw samenhangen met wat wij in het rijke Westen doen.’

‘Toen besloot ik dat ik niet dáár, maar hier iets wil doen aan de oorzaken. De PvdD wil af van de hulp-is-handeldoctrine, daarom moet er opnieuw een minister van Ontwikkelingssamenwerking komen. Het eerste uitgangspunt moet zijn dat alles begint bij het stoppen met het toebrengen van schade aan mensen en ecosystemen.’

Tijdens haar reizen zag ze dat mensen overal ter wereld in feite niet veel verschillen, maar hetzelfde verlangen: sociale verbinding, liefde, aandacht voor elkaar, gezondheid. ‘Iedereen ter wereld is op zoek naar kwaliteit van leven. Mondiale verbondenheid kun je voelen, zonder dat je daarvoor drie keer de wereld om moet gaan. Ik zie dat steeds meer mensen varen op deze nieuwe vorm van mondialisme, waarin veel vliegen, uitstoten en consumeren aan betekenisgeving afnemen.  We zullen onze voetafdruk moeten verkleinen als we binnen de grenzen van de aarde willen leven en mensen en dieren elders willen respecteren. Een planeetbrede visie uitdragen begint dus juist in je eigen straat!’

Hoe bent u bij de Partij voor de Dieren terechtgekomen?

‘Ik was geraakt door een affiche over veetransporten, tijdens de Europese verkiezingen in 2009. De eerste partij ter wereld die opkomt voor niet-soortgenoten, dat vond ik spannend en uniek. Ik kon stagelopen bij de PvdD en deed onderzoek naar mediaframing. Ik merkte al snel dat er lacherig werd gedaan om de partijnaam en dat het diepere verhaal niet aankwam. Rutte noemt ons nog steeds minzaam “de diertjes”. ‘Historisch gezien is het zo dat de voorlopers van nieuwe sociale bewegingen vaak eerst voor gek worden verklaard. “Eerst negeren ze je, dan lachen ze je uit, dan bevechten ze je en uiteindelijk win je”, zoals het bekende (en ten onrechte, red.) aan Gandhi toegeschreven gezegde gaat.’

Hoewel veel mensen over de naam vielen, zag Teunissen vooral de voordelen ervan: ‘Die toont precies waar wij fundamenteel voor staan. Andere partijen maken vaak grote statements, zo van: “Wij zullen de handelsketens verduurzamen!”

‘Wij beginnen heel concreet bij het dier, omdat het de meest kwetsbare, meest uitgebuite groep is en je zo het bewustwordingsproces op gang brengt – en dat is waar verandering begint. Zo heb ik me in de Haagse gemeenteraad ingezet om uitklimplankjes in de grachten te maken, voor als er dieren in het water vallen. Je kunt daar lacherig over doen, maar het gaat om het principe van rekening houden met de kwetsbaarste wezens in je eigen leefwereld.’

‘De kracht van de PvdD is dat we klein beginnen. Als je het behapbaar en concreet maakt, geef je een handelingsperspectief. Daarom vind ik het ook zo mooi dat mensen in deze tijd van lockdowns bepaalde waarden herwaarderen. Buren houden elkaar in de gaten, gezinnen verbouwen groente in de tuin, houden rekening met egels en vogeltjes. Die omslag in denken over wat daadwerkelijk van waarde is, dat is precies waar wij voor staan.’

Hoe bevalt de politiek?

‘Het is boeiend, maar ook tergend om te zien hoe conservatief en traag het gaat, en zo gericht op de korte termijn. Men heeft geen benul van de urgentie om maatregelen te nemen tegen de klimaat- en biodiversiteitscrisis. Die omslag moet er vandaag komen in ons voedsel- en landbouwsysteem, we moeten vandáág onze huizen duurzaam maken. Er is absoluut geen besef van de staat van de aarde, hoeveel alarmerende wetenschappelijke rapporten er ook verschijnen. Zoiets bewust negeren, dat is toch niet te harden?’

Teunissen zegt zich te storen aan ‘zogenaamd groene’ partijen zoals de PvdA, GroenLinks en D66, die denken dat we onze mate van welvaart op z’n minst kunnen behouden als het systeem maar verduurzaamt.  ‘Nee, dan krijgen we te maken met droogte, met water- en voedseltekorten. Een groen systeem èn economische groei – zoals met name D66 de kiezer voorhoudt – bestaat helemaal niet, geen enkele samenleving levert daar bewijs voor.’

De enige optie: het systeem zelf moet drastisch op de schop. De rest is volgens Teunissen fantoombestrijding.

Wat is de rol van de PvdD in de politieke arena?

‘Die van aanjager. Er moeten veel meer mensen in de politiek komen die durven te erkennen hoe het echt ervoor staat. Eindeloze economische groei is niet de oplossing, maar het probleem. We zullen moeten inleveren, en uiteindelijk levert dat ons veel meer op: prettig wonen, meer natuur, schone lucht, schoon drinkwater, meer tijd voor elkaar. Daarom zoek ik in iedere bijdrage, over handelsverdragen tot biodiversiteit, naar een haakje om te zeggen dat we geen tijd te verliezen hebben.’

‘We moeten nú naar natuurherstel – uitstel kunnen we ons niet meer veroorloven. Na bijna een jaar corona en het groeiende besef van de catastrofale klimaatcrisis waarin we ons bevinden, zoemen woorden als kantelpunt en systeemverandering steeds vaker door de lucht. Ons pleidooi klinkt intussen een stuk minder radicaal dan achttien jaar geleden, toen de PvdD is opgericht. Dat is een goed teken. Ons narratief is effectief, je ziet een verschuiving plaatsvinden. We blijven groeien en we zien dat andere partijen zelf stappen richting onze koers zetten. Het kille neoliberalisme van Rutte is op zijn retour – en met acht zetels in de peilingen (een winst van drie) staan we ervoor open mee te regeren binnen een hoofdlijnenakkoord. Maar op onze idealen leveren we niet in.’

Is politiek bedrijven niet ook compromissen sluiten?

‘Niet op je idealen. De politiek loopt ver achter op de maatschappij: mensen vinden klimaatverandering na immigratie de grootste zorg. Het is de oude politiek die vastzit in het oude denken. Wij zijn de enige partij die zegt: als je naar de cijfers en realiteit kijkt, moeten we binnen tien jaar klimaatneutraal zijn, niet pas in 2050. Anders komen we boven de anderhalve graad opwarming uit en wordt het risico op onomkeerbare ecologische kantelpunten nog veel groter.’

‘Wist je dat twee derde van Nederland wordt gebruikt voor landbouw? In ons programma staat dat we de veestapel met driekwart willen inkrimpen; dan los je de stikstofcrisis op en draag je bij aan het verhelpen van het klimaatprobleem. Het massale dierenleed vermindert, we dringen mestoverschotten terug en de boeren krijgen mogelijkheden om duurzaam te produceren voor de regionale markt. We gaan minder vliegen, we pakken het autoverkeer aan en gaan veel meer energie besparen.’

‘Van de vrijkomende landbouwgrond gebruiken we minstens negentig procent om nieuwe natuur te laten groeien – en op de rest kunnen we aan de rand van bestaande dorpen en steden duurzame woningen bouwen. We hebben alles laten uitrekenen en het kan gewoon; met woningbouw kan de nieuwe natuur worden bekostigd. Natuurlijk kost het geld, maar het levert zóveel voordelen op die voor een leefbare planeet veel belangrijker zijn.’

Hoe nemen jullie andere partijen mee in deze visie?

‘Het is nodig de onderliggende denkfouten in het narratief te blijven benoemen. De landbouw wordt nu puur op basis van misverstanden in de steigers gehouden. Nederland is de tweede exporteur ter wereld van vlees en zuivel, maar men denkt dat boeren hier produceren voor ons voedsel. Dat is niet waar. Zeventig procent van de productie híer is bedoeld voor de export. De intense bio-industrie wordt kunstmatig in leven gehouden met allerlei subsidies, elke dag moeten er zo’n vijf boerenbedrijven stoppen, het is een aflopende zaak. We proberen telkens het krankzinnige, het onhoudbare van ons systeem bloot te leggen.’

Waarom moet het Nederlandse handelsbeleid op de schop, en hoe?

‘Omdat dat draait om het opengooien van markten en om almaar méér produceren. Ook blijft de regering inzetten op langere handelsketens, daarmee schuiven we onze verantwoordelijkheid af, want het principe van “de vervuiler betaalt” gaat niet meer op als onze kleding in Bangladesh wordt gemaakt. De rivieren daar vervuilen, maar wij hebben er geen last van. Wie planeetbreed denkt, begrijpt dat het niet houdbaar is. Nederland is een soort ethiekloze doorvoerhaven geworden voor kalfjes, pluimvee en palmolie, waarmee we bijdragen aan dierenleed, de stikstofcrisis, ontbossing.’

‘Wie worden er nu eigenlijk beter van? Vooral de multinationals, die drijven op winstmaximalisatie – en uitgerekend dat vervuilende grootbedrijf belasten we nauwelijks. Ik weiger te accepteren dat zoiets normaal is. Door het streven naar meer handelsverdragen en langere handelsketens is het steeds lastiger om duurzaam beleid te voeren, en om de kwaliteit in het oog te houden. Het gaat dan ook regelmatig mis, zoals laatst met die kankerverwekkende stoffen in paracetamol uit China. En met corona, natuurlijk.’

‘De controle op kwaliteit is steeds ingewikkelder. Die handelsverdragen bouwen vaak clausules in die extra bescherming bieden voor multinationals. Als je dan beschermende maatregelen wilt nemen, kan een overheid worden aangeklaagd. Het maakt iedereen – mens en dier, hier en daar – kwetsbaarder voor verschraling en uitbuiting.’

Hoe haal je het denken in eindeloze economische groei uit een systeem?

‘We bepleiten een ministerie voor Klimaat en Biodiversiteit. In het huidige ministerie van Economische Zaken en Klimaat zijn economische belangen en klimaat verknoopt en geven die eerste de doorslag. Dat moet afgelopen zijn, anders gebeurt er veel te weinig. Het nieuwe ministerie is vergelijkbaar met dat van Financiën: coördinerend. Het zou beleid van andere ministeries toetsen op duurzaamheid en zou de natuur, biodiversiteit, grondstoffen en CO2-budgetten op zo’n manier bewaken dat de natuur zich herstelt. Zo krijgen biodiversiteit en klimaat de prioriteit die nodig is.’

Welke denkfout mogen we na het lezen van dit stuk in de prullenbak gooien?

‘Het idee dat als we niet meer focussen op economische groei, ons leven er enorm op achteruitgaat. Integendeel! We hebben zóveel kennis over akkerbouw, water en techniek, we kunnen de innovatieve plantaardige voorloper van de wereld worden. Maar dan moet de politiek wel meedoen. In ons verkiezingsprogramma Plan B komen we met heel veel praktische ideeën en oplossingen. Het leven kan veel betekenisvoller, meer ontspannen en solidair zijn, met meer zekerheden, mededogen en duurzaamheid. Met bloeiende velden vol bloemen en vlinders voor onze kinderen. Dat willen we duidelijk maken, daar ga ik voor!’

 

Paspoort

Naam: Christine Teunissen

Geboren: Leidschendam, 6 september 1985

Opleiding: geschiedenis, aan de Universiteit Leiden

Werkervaring: PvdD-persvoorlichter, fractievoorzitter van de Partij voor de Dieren in Den Haag en internationaal manager van de Animal Politics Foundation

Huidige functie: Eerste Kamerlid namens de PvdD

Dit interview met Christine Teunissen verschijnt ook in de Verkiezingsspecial van Vice Versa. Neem nu een abonnement om het nummer te ontvangen. https://viceversaonline.nl/abonnement/particulier-abonnement/

Wat gaan wij doen in en met het buitenland? Zijn we volgers of leiders? Wat is er te kiezen op 17 maart? Kijk het grote politieke debat over de toekomst van Nederland in de wereld op woensdag 24 februari live vanuit Nieuwspoort en via NPO Politiek. Christine Teunissen is een van de politici die meedoet aan het debat.  https://www.hetgrotebuitenlanddebat.nl/