journalistiek over mondiale samenwerking

Gisteravond vond Het Grote Buitenland Debat plaats. Acht politici gingen onder druk van de schaakklok het debat met elkaar aan over het Nederlandse buitenlandbeleid. Een verslag. En het debat terugkijken kan via https://youtu.be/1q3Twp-SjxY of  www.hetgrotebuitenlanddebat.nl

Wat we gisteravond helaas niet te zien kregen was het duel tussen Sigrid Kaag (D66) en Lilianne Ploumen (PvdA), de huidige demissionaire en de oud-minister van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking. Zij zouden naar verluidt zelf wel hebben gewild, maar hun respectievelijke campagneteams hadden daar andere gedachten over. Dat liet onverlet dat we een overwegend uitstekend debat voorgeschoteld kregen met een originele debatvorm (met hulp van een schaakklok) en een goede debatleider, Sophie Derkzen van Radio 1.

Ronde 1: Mondiale gezondheid

In de eerste ronde over mondiale gezondheid kruisten Anne Kuik (CDA) en Renske Leijten (SP) de degens met elkaar. Politici van totaal uiteenlopende partijen, maar wel beiden met een sterk hart voor gezondheidszorg.

Kuik benadrukte dat Covid-19 heeft laten zien hoe belangrijk het is dat we elkaar helpen. Niet alleen uit barmhartigheid, maar ook vanuit ons eigen belang. ‘Als we het virus niet onder controle krijgen, dan slaat dat terug naar Nederland.’ Ze pleitte voor een mondiale gezondheidsstrategie en het breder investeren van Nederland in gezondheidssystemen. Nu richt het Nederlandse ontwikkelingsbeleid op gezondheid zich vooral op Seksuele Reproductieve Gezondheid en Rechten (SRGR), maar volgens Kuik is dat te beperkt en moeten we ons beleid verbreden.

Leijten benadrukte dat gezondheidszorg een mensenrecht is en dat het heel belangrijk is hoe en wie beleid op dit terrein maakt. Ze wees herhaaldelijk op de naar haar mening dubieuze rol van verzekeraars en de farmaceutische industrie. ‘Ik schrik van de rol van Nederland die erop gericht lijkt om de machtigen nog meer macht te geven. Laten we vooral landen helpen met het opzetten van publieke diensten die ten goede komen aan iedereen.’

Waar Kuik en Leijten elkaar vonden was in een pleidooi voor ontwikkeling van onderop en meer gelijkwaardigheid. ‘We kunnen ook leren van landen in Afrika’, stelde Kuik. ‘Laten we elkaar vooral als gelijke partners zien en ook durven te leren van elkaar. Het is nu nog te vaak zo dat westerse landen van bovenaf verzinnen hoe we dáár gaan helpen.’

Leijten knikte: ‘Ik geloof ook heel erg in de kracht van onderop. Als je van bovenaf dingen gaat verzinnen, komt er een heel lobbycircus op gang en gaan de machtigen die er al zijn nog meer macht naar zich toetrekken.’

Ook benadrukte beiden het belang van transparantie en het delen van kennis als het bijvoorbeeld om de ontwikkeling van het vaccin tegen Covid-19 gaat.

Ronde 2: Klimaat, Landbouw & biodiversiteit

Groen versus groen. Zo was deze ronde tussen Christine Teunissen (Partij voor de Dieren) en Tom van der Lee (GroenLinks) aangekondigd. Ook om de kiezer een goed beeld te schetsen wat nu de verschillen zijn tussen beide partijen als het gaat om klimaat, landbouw en biodiversiteit. Het werd een venijnig debat met de nodige steken onder water van beide kanten, waarbij Teunissen ten aanval trok maar haar kritiek uiteindelijk weer als een boemerang terug op haar eigen bord kreeg.

Inhoudelijk waren Van der Lee en Teunissen het voor het grootste deel wel eens over het thema: het verschil zat in de strategie. Volgens Van der Lee kun je alleen maar resultaten boeken als je ook bereid bent om compromissen te sluiten. Dan moet je soms een beetje water bij de wijn doen. ‘Als je niet bereid bent om compromissen te sluiten, verkoop je knollen voor citroenen.’

Daar was Teunissen het niet mee eens: ‘GroenLinks heeft nog nooit in een coalitie in Nederland gezeten en wil nu al inleveren.’ Ook verweet ze Groen Links ‘ecomodernistisch’ te zijn. ‘Jullie willen eerst geld verdienen en denken dan pas aan het milieu.’

Van der Lee antwoordde dat de Partij voor de Dieren wel van alles wil, zoals negentig procent hernieuwbare energie, maar geen enkel concreet plan heeft om dat mogelijk te maken. ‘Kijk uit dat je daarmee niet teleurstelling op teleurstelling stapelt.’ Net zoals de partij van Teunissen weigert om haar verkiezingsplannen te laten doorrekenen. ‘Daarmee geeft u de kiezer geen faire keuze’, aldus Van der Lee.

De Groen Links politicus wees op het belang van internationale samenwerking dat volgens hem de enige manier is om klimaatverandering aan te pakken. ‘Je kunt dit soort problemen alleen samen oplossen. Er is nu een coalitie die verandering tegenhoudt, met onder andere landen als Australië en Brazilië. Zij hebben een deal gesloten met de 77 armste landen die geld willen zien. De volgende Klimaattop wordt heel cruciaal. Lukt het om deze coalitie te doorbreken?’

Nederland heeft daarbij alleen recht van spreken als we zelf onze internationale inspanningen op het terrein van klimaatverandering vergroten, vindt Van der Lee. Dat doen we volgens hem nu nog te weinig. ‘We leveren niet onze fair share.’

Ronde 3 Handel & zaken doen

In deze ronde stonden Kirsten van den Hul (PvdA) en Marielle Paul (VVD) tegenover elkaar. Een zittend Kamerlid versus een nieuwkomer. De nummer 17 van de VVD heeft volgens de website van haar partij overigens nog een ander bijzonder expertiseveld, namelijk het analyseren van voetbalwedstrijden.

Was er in vorige kabinet Rutte, bestaande uit VVD en PvdA, nauwelijks verschil tussen beide partijen als het om dit onderwerp gaat, gisteravond stonden ze weer ouderwets tegenover elkaar.

Van den Hul benadrukte het belang van wetgeving op het terrein van internationaal maatschappelijk verantwoord ondernemen, terwijl Paul daar helemaal niets in zag. Nederland moet volgens de VVD-politica niet het braafste jongetje van de klas willen zijn omdat je daarmee de concurrentiepositie van het Nederlandse bedrijfsleven in gevaar brengt.

Van den Hul bracht daar tegenin dat we allerminst het braafste jongetje van de klas zijn en dat ons bedrijfsleven vaak schade aanricht in het buitenland. ‘En waar geen wil is, is een wet.’

Paul: ‘Ik blijf staan voor de kracht van Nederlandse ondernemers en wil hun concurrentiepositie niet verslechteren ten aanzien van andere Europese landen. Je moet het in Europa regelen, anders is het slecht voor de concurrentiepositie van ons bedrijfsleven.’

Van den Hul: ‘Typisch VVD. Alles voor de BV Nederland, maar de BV Nederland maakt ook dingen kapot en houdt zich niet aan de afspraken. Zie laatst nog de rechtszaak tegen Shell in Nigeria, waarin de lokale bevolking gelijk heeft gekregen. Verder prijst Nederland zich pas echt uit de markt als we niet optreden tegen zaken als kinderarbeid.’ Om er in één ruk door aan toe te voegen: ‘En schaamt u zich er niet voor dat wij een van de grootste belastingparadijzen van de wereld zijn?’

Paul, onverstoorbaar. ‘Nee daar schaam ik me niet voor.’

Toch deed de VVD-politica twee opmerkelijke uitspraken. Sjoerd Sjoerdsma (D66) bracht vanuit de zijlijn de mensenrechtensituatie in China ter sprake en stelde dat er sprake is van genocide ten aanzien van de Oeigoeren. Hij wilde vervolgens weten of de VVD met zo’n regime een handelsakkoord wil sluiten.  ‘Op dit moment niet nee’, antwoordde Paul.

En hoewel ze eerder in het debat zei zich niet te schamen voor de rol van Nederland als belastingparadijs, liet ze zich later door Van den Hul toch een andere uitspraak ontlokken. Paul zei dat Nederland als het aan haar lag geen belastingparadijs mag blijven. ‘Nederland mag niet om verkeerde redenen als een ongebreideld Walhalla worden gezien.’

Ronde 4: Internationale samenwerking

Wat de climax van het debat had moeten worden, werd uiteindelijk de anticlimax. Het inhoudelijke deel over internationale samenwerking kwam in tegenstelling tot de andere drie blokken totaal niet uit de verf. Aan de twee debaters, Stieneke van der Graaf (ChristenUnie) en Sjoerd Sjoerdsma (D66) lag dat overigens niet, wel aan de richting van het gesprek die ze kregen voorgeschoteld. De website van Het Grote Buitenland Debat beloofde een spannend gespreksonderwerp voor ronde vier: geeft corona wellicht een nieuw perspectief op de toekomst van ontwikkelingssamenwerking?

Dat was een zeer interessant en ook belangrijk gespreksonderwerp geweest. Welke kansen biedt corona voor systeemverandering binnen ontwikkelingssamenwerking? Hoe kun je de crisis aanwenden om het debat over machtsverhoudingen binnen internationale samenwerking zelf aan te gaan? Want we zitten al jaren gevangen in een systeem dat vooral profijtelijk is voor de grote Westerse ontwikkelingsorganisaties en onprofijtelijk voor basisorganisaties in het Zuiden. Hoe kijken politici hier tegenaan en hoe kun je dit veranderen?

In plaats van een inhoudelijk debat werd toch weer de grijsgedraaide plaat opgezet van de 0,7% procent uit ons bruto nationaal product voor ontwikkelingssamenwerking. Het gesprek ging niet over de kwaliteit van ontwikkelingssamenwerking, maar over de kwantiteit. Een gemiste kans.

Ook werd het gesprek nog even fors teruggetrokken achter de dijken van het eigen jargon en ging het over beleid dat ‘SDG-proof’ moest zijn en over ‘integrale toetsingskaders.’ Voor niemand interessant, afgezien van anderhalve man en een paardenkop uit de sector zelf misschien. Het debat dreigde als een nachtkaars uit te gaan, maar gelukkig wist Sjoerd Sjoerdsma dat te voorkomen met een krachtig slotpleidooi voor het belang van een sterk buitenlandbeleid.

Het debat terugkijken? Dat kan hier: https://youtu.be/1q3Twp-SjxY of via www.hetgrotebuitenlanddebat.nl