journalistiek over mondiale samenwerking

Afgelopen week werd een wetsvoorstel over verantwoord en duurzaam ondernemen in de Tweede Kamer ingediend en stemde het Europees Parlement vóór een voorstel om bedrijven te verplichten mensenrechtenschendingen en milieuschade aan te pakken en te voorkomen.  Er gloort hoop, vindt Anna Hengeveld van ActionAid. Het is aan de nieuwe Tweede Kamer om dit verder op te pakken.

Het was een goede week voor alle partijen die zich al jaren hardmaken voor de bescherming van mensenrechten en milieu in productieketens. Afgelopen donderdag dienden de ChristenUnie, GroenLinks, SP en PvdA het wetsvoorstel Wet Verantwoord en Duurzaam Ondernemen in. Daarnaast stemde het Europees Parlement deze week ook vóór een voorstel om bedrijven op Europees niveau te verplichten om mensenrechtenschendingen en milieuschade in hun productieketens te voorkomen en aan te pakken. Voor gemeenschappen in het Globale Zuiden, en specifiek voor vrouwen, waar ActionAid mee samenwerkt is dit een belangrijke stap. Een integrale genderfocus in de wet is daarbij wel van belang.

Gemeenschappen in Zambia, Zimbabwe en Zuid-Afrika ondervinden negatieve gevolgen zoals lucht- en watervervuiling door activiteiten van internationale mijnbouwbedrijven. Deze vervuiling betekent doorgaans dat vrouwen verder moeten lopen om toegang te krijgen tot schoon drinkwater voor hun familie. Verder krijgt de helft van de arbeidsters in de textielindustrie in Cambodja te maken met seksuele intimidatie en geweld. Ook bleek uit recent onderzoek van ActionAid dat palmolieproducenten in Guatemala de positie van vrouwen verder in het geding brengen. Zo worden, onder andere, vrouwelijke activisten die zich verzetten tegen de palmoliesector gecriminaliseerd en krijgen ze te maken met discriminatie en geweld vanwege hun gender. Nederlandse bedrijven spelen hierin een belangrijke rol, omdat van alle in Guatemala geproduceerde palmolie 43% via de Rotterdamse haven Nederland binnenkomt. Juist voor deze gemeenschappen, deze vrouwen, is het van belang dat deze wet er komt.

Vrijwillige middelen

Tot op heden heeft Nederland alleen vrijwillige middelen ingezet om bedrijven ertoe te zetten mensenrechten en milieu te respecteren in hun toeleveringstekens. Deze zijn echter onvoldoende gebleken. Dit is daarom hét moment voor de Tweede Kamer om deze vooruitstrevende wet aan te nemen. Andere Europese landen, zoals Frankrijk en Duitsland, hebben al wetgeving omtrent internationaal maatschappelijk verantwoord ondernemen (IMVO) of zijn bezig met de goedkeuring daarvan.

Ook de Europese Unie (EU) zit niet stil en zet voorbereidende stappen op wetgeving. Een voorstel voor IMVO-wetgeving op initiatief van de Nederlandse Europarlementariër Lara Wolters is deze week aangenomen. Hoewel wetgeving op Europees niveau ook aangemoedigd wordt kunnen gemeenschappen in het Globale Zuiden waarvan de rechten worden geschonden niet op de lange wetgevingsprocessen van de EU wachten.

Het Nederlandse wetsvoorstel stelt een algemene zorgplicht in voor alle Nederlandse bedrijven om te voorziene mensrechtenschendingen en milieuschade te voorkomen. Daarnaast worden bedrijven met meer dan 250 werknemers verplicht om due diligence (gepaste zorgvuldigheid) toe te passen op basis van de internationaal erkende OESO-normen voor maatschappelijk verantwoord ondernemen. Het instellen van een algemene zorgplicht is een positieve stap, omdat dit het makkelijker zal maken om bedrijven die grove en te voorziene schendingen veroorzaken verantwoordelijk te houden.

Ook is het positief dat betekenisvolle betrokkenheid van en specifieke aandacht voor risico’s op vrouwen is opgenomen in de toelichting van due diligence als kernprincipe.  Gender responsiviteit wordt in de wet echter niet expliciet genoemd. Het blijft daarom noodzakelijk om aandacht te vragen voor goede verankering van het genderperspectief binnen deze wet bij de behandeling in de Tweede Kamer.

Er is in Nederland inmiddels brede steun voor IMVO-wetgeving voor bedrijven. Naast de vier indienende partijen hebben ook D66 en CDA het belang van maatregelen voor internationaal maatschappelijk verantwoord ondernemen opgenomen in hun verkiezingsprogramma’s. Met deze verkiezingsbeloftes is nationale IMVO-wetgeving in het zicht.  Aan de nieuwe Tweede Kamer ligt bij aantreden daarom een zeer belangrijke taak om werk te maken van deze initiatiefwet en mensenrechten en milieu in productieketens te beschermen.