journalistiek over mondiale samenwerking

Het laatste deel van de blogserie over hoe je ervoor kunt zorgen dat er binnen projecten en programma’s aandacht is voor de meest kwetsbare mensen die nu meestal nog worden buitengesloten, ook door ontwikkelingsorganisaties. Vandaag het woord aan Rina Molenaar, directeur van Woord en Daad.

Of we zijn naam mogen gebruiken als we over hem willen vertellen of schrijven?  ‘Ja, en ook wel twee keer!’ is het rappe antwoord van Geletaw Mulu, de president van de  Association for persons with disabilty in Addis Abeba.

Deze laatste gezamenlijke reisdag zijn we bij ECCD, een organisatie waar See You Foundation mee samenwerkt en die onder andere trainingen biedt aan jongeren met een beperking. Met de training en het kleine startkapitaal krijgen deze jongeren een betere toegang tot de arbeidsmarkt. ECCD wil mensen met een beperking en hun organisaties bij elkaar brengen en samenwerken, waar het kan, met het bedrijfsleven en (lokale) overheden. Geletaw is blind en werkt met zijn associatie veel samen met ECDD.

Hij voelt zich thuis bij ECCD omdat het ‘niet een organisatie vóór mensen met een beperking is, maar ván mensen met een beperking’.

Voor geen kleintje vervaard
We voeren een gesprek met mensen van ECCD en de Organisations of Persons with Disabilities‘ (OPD’s). Geletaw vult de kleine kantoorruimte met een prettige energie. Hij brengt scherpte in het gesprek en gaat op het puntje van zijn stoel zitten als er andersom scherpe vragen aan hem worden gesteld. Soms checkt hij even bij zijn persoonlijke assistent of de vraag voor hem is bedoeld. Op de vraag hoe groot zijn jaarbudget is, antwoordt hij lachend dat hij helemaal geen budget heeft, ook al heeft zijn vereniging 5.000 leden. ‘Ik doe dit gewoon naast mijn betaalde baan. Ik geef mensen mentale support, die enorm belangrijk is voor hen.’ Maar, geeft hij aan, met een klein budget zou hij zich best raad weten.

Wat opvalt is dat Geletaw een scherpe luisteraar is, die je bij onjuiste of incomplete informatie zonder schroom in de rede valt. Hij houdt een vlammend pleidooi voor verbetering van de positie van mensen met een beperking in Ethiopië. Het maakt indruk op ons. Geletaw is voor geen kleintje vervaard, als advocaat weet hij waar hij het over heeft. Meer dan gemiddeld is Geletaw gemotiveerd zich in te zetten voor de mensen in Ethiopië die leven met een beperking.

Harde feiten
Op beleidsniveau staan de zaken in Ethiopië redelijk op papier als het gaat om inclusie, de implementatie laat te wensen over. Op dit moment heeft de overheid ook wel iets anders aan haar hoofd: etnische conflicten laaien in verschillende regio’s op. Nieuws dat ook de kranten haalt. Veiligheid en economische ontwikkeling staan hoog op de agenda. De positie van mensen met een beperking bungelt ergens onderaan en haalt de krant niet.

Als voorbereiding op de reis lazen we al het nodige. De harde feiten liegen niet: volgens het World Report on Disability heeft 17,6% van de Ethiopiërs een beperking, in omvang ongeveer gelijk aan de Nederlandse bevolking. Mensen met een beperking hebben te maken met een schaamtecultuur, waardoor zij vaak letterlijk onzichtbaar zijn in de samenleving. Zeker als het een verstandelijke beperking betreft.

Ethiopië is hierin helaas geen uitzondering. Veel mannen verlaten hun vrouwen na de geboorte van een kind met een lichamelijke of verstandelijke beperking. De moeders belanden vaak met hun gezin in armoede en verhuizen naar een voor hen betaalbare woonplek.

We hebben inmiddels beelden bij de plekken voor deze moeders…  Zeker na ons bezoek van gisteren aan vuilnisbelt Koshe.

Veranderende houding
Ook het bezoek aan House of Mercy gaf ons deze week een beeld bij de kale cijfers.
We bezoeken middenin de stad een klein opvangcentrum voor vijftig kinderen met verstandelijke beperkingen. Achter de bruine ijzeren poort is een vrolijk tafereel van spelende kinderen zichtbaar waar je, of je wilt of niet, automatisch onderdeel van wordt. Een jongen met het syndroom van Down stormt op me af en groet me. Snel rent hij weg naar de schommel en zwaait me enthousiast na.

Acht medewerkers verlenen met veel toewijding zorg op maat. Door gebrek aan fondsen worden ze zwaar onderbetaald, maar het remt hen niet. Dit werk doet ertoe en het geeft ze voldoening. De overheid geeft ‘niet thuis’ na herhaalde verzoeken voor support. De lijst van wachtende, wanhopige moeders staat nu op 100 en groeit gestaag.

Tigist Sirachew, directeur van de stichting, vertelt over de nog springlevende schaamtecultuur rond kinderen met beperking. ‘Elke morgen ontvangen we de moeders met de kinderen op het centrum. Samen met hen wassen we de kinderen. We laten hen zien welke talenten er in hun kinderen schuilen. Gedurende de tijd zie je de houding veranderen en durven ze hun kinderen aan de buurt te vertonen. En dat is belangrijk, want de schaamtecultuur zorgt nog altijd voor gruwelijke taferelen. Moeders binden soms hun kinderen in huis vast zodat ze kunnen werken of een boodschap kunnen doen.’

Duurzame aanpak
Na een intensieve week weten we dat mensen met een handicap niet de enige vergeten groep vormen. De ‘many hidden faces of poverty’ waar Anika Altaf ons op attendeerde in haar proefschrift kregen deze week een gezicht.

We hadden nog wel meer gesprekken met de vergeten groepen willen voeren. Maar de tijd is op en we gaan met een koffer vol indrukken weer huiswaarts. De problematiek is complex en vraagt om een gedegen gezamenlijke aanpak van iedereen: overheid, maatschappelijk middenveld én bedrijven. Door de complexiteit is een langetermijnaanpak nodig die ook echt duurzaam is. Dat betekent dat we een gedegen analyse moeten doen en moeten streven naar systeemverandering. Het risico is echter aanwezig dat er te lang gepraat wordt, terwijl er nu al actie nodig is.

We komen uit op een twin track approach waarbinnen we de complexiteit van de problematiek onder ogen zien, maar tegelijk op korte termijn eenvoudige initiatieven kunnen steunen die nú al het verschil maken.

De onvergetelijke ontmoetingen met Shimmy in Koshe, Tigist Sirachew in het House of Mercy en Geletaw Mulu helpen daarbij. Hun verhalen delen we graag. Met naam en toenaam. En meer dan twee keer…

Dit is het laatste blog in een serie van 5. Het reisgezelschap wordt gevormd door Betteke de Gaay Fortman (adviseert ontwikkelingsinitiatieven vanuit haar eigen consultancybedrijf, Tunafasi, en is daarnaast directeur van Friendship Nederland), Dicky Nieuwenhuis (CEO van SeeYou), Henk van Stokkom (als adviseur betrokken bij verschillende vermogensfondsen die goede doelen financieel steunen, met name ook in de ontwikkelingssector), Rina Molenaar (CEO van Woord en Daad) en Wim Blok (kennisstrateeg bij Woord en Daad en als learning lead betrokken bij het beleidsthema ‘Reaching the unreached’).