journalistiek over mondiale samenwerking

Ruerd Ruben heeft de nieuwe Afrika-strategie van Nederland doorgevorst en ziet dat het de goede kant op gaat, al bemerkt hij ook nog wat ‘onderliggende spanningen in de voornemens’ – en zet hij er voor Vice Versa vier op een rijtje, die verdieping verlangen.

De recent gepubliceerde Afrika-strategie van de ministers van Buitenlandse Zaken en vóór Buitenlandse Handel en Ontwikkelings­samenwerking heeft tot doel de relaties van Nederland met Afrikaanse landen voor de komende tien jaar te baseren op principes van ‘gedeelde en wederzijdse belangen’ en ‘gelijkwaardige economische ontwikkeling’. Het beleid zal zich vooral op betrouwbaar partnerschap richten, door bij te dragen aan vrede, veiligheid en duurzame ontwikkeling – en daarbij geloofwaardigheid te tonen door betere coherentie van beleid.

De eerste reacties op de nota zijn overwegend positief, zowel vanuit het bedrijfsleven (VNO-NCW en MKB-Nederland), de vakbonden (FNV) en maatschappelijke organisaties; het wordt breed gewaardeerd dat Afrikaanse organisaties in het proces ter voorbereiding van de nota zijn geraadpleegd. Ook wordt er aandacht geschonken aan thema’s zoals maatschappelijk verantwoord ondernemen, ruimte voor het middenveld en inclusief lokaal bestuur.

De beleidsnota toont bewustzijn dat er grote veranderingen in Afrika plaatsvinden, zowel op het gebied van de bevolkingsgroei (de overwegend jonge beroepsbevolking en de groei van steden) als qua aanpassingen in economische verhoudingen (handel, investeringen en schulden) en de verwachte toename van de (inter)nationale migratie vanwege uiteenlopende motieven (onveiligheid, werkloosheid en klimaatverandering).

Daarbij zitten er nog wel wat onderliggende spanningen in de beleidsvoornemens die nog explicieter benoemd kunnen worden – de belangen van Afrikaanse burgers en politici lopen immers lang niet altijd parallel aan wat Nederland of Europa nastreeft. Op z’n minst op vier terreinen bestaat er behoefte aan een verdieping van het inzicht in de mogelijkheden tot betere afstemming:

1. Migratiepartnerschappen

Met een aantal Afrikaanse landen zullen migratiepartnerschappen worden aangegaan om de irreguliere migratie te beperkten, mensensmokkel te bestrijden, terugkeer te bevorderen en mogelijk ook afspraken over legale migratie te maken. Men zou verwachten dat hierbij tegelijkertijd ook activiteiten worden voor­gesteld om de druk op migratie te verminderen met programma’s voor gerichte armoedebestrijding (sociale vangnetten) en met de creatie van lokale werkgelegenheid.

2. Handel en investeringen

Het beleid gericht op handelsbevordering, duurzame waardeketens en mvo wordt verder geïntensiveerd en aangevuld met partnerschappen om de Europese toegang tot vitale grondstoffen te garanderen. Onduidelijk blijft wat er wordt gedaan om de mogelijkheden voor lokale industriële verwerking te versterken en om de betaling van leefbare lonen te garanderen.

3. Structurele armoedebestrijding

De Nederlandse inzet op armoedebestrijding, toegang tot water en energie, voedselzekerheid en klimaatweerbaarheid wordt onverminderd doorgezet en ondergebracht in meerjarige ‘combitracks’ – een belangrijke stap in de richting van samenwerking die op duurzame impact is gericht. Het zou mooi zijn als hierbij ook expliciet de motieven voor het kiezen tussen publieke en/of private kanalen worden uitgewerkt.

4. Samenwerkingsrelaties

Voor de uitvoering van het Nederlandse Afrika-beleid wordt een groot beroep gedaan op multilaterale kanalen en regionale instituties (Afrikaanse Unie, Ecowas, AfCFTA, AfDB). Tegelijk wordt het belang van decentralisatie (gericht op inclusief bestuur) en lokalisering (van de humanitaire inzet) benoemd. De autoriteit van de ambassades bij het onderling afstemmen tussen deze twee lijnen blijft onbenoemd.

Ruerd Ruben is emeritus hoogleraar impactanalyse aan Wageningen University & Research en voormalig directeur van de Inspectie Ontwikkelingssamenwerking en Beleidsevaluatie (IOB)