journalistiek over mondiale samenwerking

In het hart van de woestijn, waar de hoop niet breed is gezaaid, bewijst Desert Roses dat er bloemen op de meest onverwachte plaatsen kunnen bloeien: ze daagt de bestaande normen uit, binnen een gemeenschap die meisjes als kapitaal ziet – om voor een vroeg huwelijk in te zetten. In Kenia laat Rael Lomoti ze nu door het meisjesvoetbal de kracht van het onderwijs inzien. Een reportage.

Lodwar is de grootste stad van Turkana County en het is hier bloedheet, en het landschap van acaciabomen, doornige struiken en rotspartijen is stoffig en dor. Desondanks bruist het van de activiteit: de unieke cultuur maakt de regio tot een smeltkroes van traditie en moderniteit.

Mijn eerste halte is een winkeltje en ik vraag er om ijskoude frisdrank. Rael Lomoti, mijn reisgids, plaagt me een beetje: ‘We verkopen hier geen water en drankjes, hoor, het is Nairobi niet!’ Zij, Rael Lomoti (28), is een sociaal werker die Desert Roses heeft opgezet, dat de sportieve ontwikkeling in de gemeenschappen probeert aan te jagen.

Rael Lomoti in traditionele Turkana kleding

De organisatie is in 2017 gestart en richt zich nadrukkelijk op de uitdagingen en beperkingen die meisjes bij het sporten ondervinden. Omdat ze hier zelf is opgegroeid, heeft Lomoti ruime ervaring met die zaken en is ze perfect uitgerust om die een voor een te tackelen.

Ze is ook officieel als coach en scheidsrechter getraind, met papieren en al, wat haar tot een kostbare kracht voor de organisatie en de gemeenschap maakt – en zo is ze op het idee gekomen een voetbalcompetitie voor meisjes op te zetten, en had ze alles in huis om die droom werkelijkheid te laten worden. Nu inspireert en begeleidt ze jonge meiden op hun pad van ontwikkeling, met een grote rol voor het onderwijs.

De prioriteiten verleggen

 ‘Meisjes-empowerment is de ruggengraat van Desert Roses’, zegt Lomoti. ‘Al die meiden uit deze regio hebben met van alles te kampen: vanaf hun geboorte worden ze als object gezien, als iets dat financiële waarde vertegenwoordigt. Hun ouders huwelijken ze uit, zodat ze een flink bedrag opstrijken – onder die omstandigheden is een “investering” in meisjes geen prioriteit, zelfs niet op school.’

In 2017 begon haar droom zich praktisch af te tekenen: ze heeft meerdere voetbalploegen voor meiden geformeerd, die ze vervolgens aanwendde om ouders en gemeenschappen op het belang van toegang tot onderwijs te wijzen, zoals dat voor de jongens al gold.

Een van de beste aanvallers van Desert Roses, bijgenaamd Messi

Na het verkoelende drankje gaan we op weg naar het dorp Loitokutoo, waar Agnes Lotuu op ons wacht, een moeder van acht kinderen – onder wie een van de beste aanvallers van Desert Roses, bijgenaamd Messi. ‘Zonder haar talent’, zegt ze, ‘zou zij nog steeds thuis wegkwijnen…’

‘Het voetballen pakt geweldig uit, ook omdat ik verder geen hulp heb’, vervolgt ze. ‘Mijn dochter zou van school zijn gegaan als Desert Roses niet tussenbeide was gekomen.’ In het verleden, beaamt ze, werden de meisjes in haar gemeenschap inderdaad niet aangemoedigd om te (blijven) leren en werden ze geacht de dagen thuis door te brengen, tot hun huwelijk. ‘Op de boerderij van mijn vader gingen er ook meisjes naar school en díe hebben nu een baan, maar de meisjes die van school gingen hebben het nu net zo moeilijk als ik…’

Lotuu ziet sport en Desert Roses als bronnen van inspiratie en hoop en ze raadt de andere ouders aan hun dochters mee te laten doen, bij de ploeg te laten komen, zodat de ontwikkeling zich dóór kan zetten. ‘Ik weet zeker dat de combinatie van sport en onderwijs heel wat deuren zal openen, met veel meer mogelijkheden – niet alleen voor de meiden zelf, maar voor heel de regio.’

Messi met twee teamgenoten

‘Messi’ deelt de gevoelens van haar moeder. Ze kreeg zin om te gaan voetballen nadat ze de jongens zag spelen – en met een aantal meiden uit haar kerk heeft ze toen gelijk een team opgezet, de Imani Queens. Eerder dit jaar is ze bij Desert Roses gekomen en nu zegt ze dat dankzij haar talent en beleving ze toegang tot studiebeurzen heeft gekregen, die haar in het onderwijs houden. En het voetbal, merkt ze nog op, heeft haar van een tienerzwangerschap en een vroeg huwelijk gered – sterker, ze is er zelfs fit, gedisciplineerd en gefocust door geraakt.

Nog geen goede schoenen

Voor de meeste meisjes en jonge vrouwen – zoals Christine Ikai – is Desert Roses een oase van hoop. Ikai is weg van de sport: ze is er dankbaar voor, omdat het haar veerkrachtiger heeft gemaakt, en ze ziet een duidelijk verschil tussen wie wel en wie niet eraan meedoet. ‘De spelers zijn sterker,’ zegt ze, ‘hebben meer discipline en door hun passie zijn ze scherper. Wie niet sport, heeft vaak veel aan het hoofd en houdt er nogal eens onaangepast gedrag op na. Bij het team horen en meetrainen brengt zoiets meestal wel in het gareel.’

Rael Lomoti (met hoed) en haar meiden

‘Voetbal’, voegt Rael Lomoti toe, ‘draait om consistente beoefening, om fit blijven, om toegewijd blijven.’ Helaas is dat soms lastig: de meiden trainen dagelijks, maar vanwege de hitte doen ze dat bij zonsondergang. Sommige, zoals Messi, ontkomen er zo nu en dan niet aan met een lege maag naar school te gaan, en daarna met een lege maag te trainen. En het veld, zegt Lomoti, is van een al te ruwe ondergrond, maar de meesten hebben er geen goede schoenen voor – de geschonken schoenen waren vaak te klein.

Training van de Desert Roses

Ook is er geen water voor de speelsters, om tussendoor hun dorst te lessen, en volgens Lomoti schaadt die zwakke infrastructuur hun vooruitgang. Ze heeft dus voorgesteld een centrum op te tuigen, met alle benodigdheden en met een goed voetbalveld – en ze heeft er zelfs een deel van haar eigen, geërfde land voor beschikbaar gesteld, maar aan geld schort het nog. In de tussentijd blijven de meiden gewoon hun best doen, hun nieuwe grote liefde volgen.

teamfoto van de Desert Roses

Het initiatief toont kraakhelder aan dat je je al sportend kunt ontwikkelen, het heeft de meiden een doel gegeven en hun waarde voor de gemeenschap laten zien. Het is voor de ouders nu een gewone zaak geworden om al hun kinderen naar school te sturen, zelfs hun dochters. Sommige denken inmiddels dat een ontwikkelde dochter later meer zal opleveren, als bruid, maar ongeacht de reden heeft het een heuse trend in gang gezet. Wat Rael Lomoti zeven jaar geleden is begonnen, wordt nu realiteit: Turkana County wordt een woestijn vol rozen.

foto’s: Moses Mbotela