journalistiek over mondiale samenwerking

Wat betekent de opkomst van de nieuwe partijen Nieuw Sociaal Contract en de BoerBurgerBeweging voor ontwikkelingssamenwerking? Tessa Teurlings legde de verkiezingsprogramma’s naast elkaar.

Gisteren publiceerde Nieuw Sociaal Contract (NSC) het langverwachte verkiezingsprogramma. Politiek geëngageerd  Nederland is voorlopig nog wel even zoet met het analyseren van de plannen op het gebied van bestaanszekerheid, de wooncrisis en goed bestuur. Voor de ontwikkelingssamenwerking (OS) sector is de opkomst van zo’n nieuwe partij ook spannend. Gaan nieuwe plannen onze sector hard raken, blijft alles bij hetzelfde of is er reden voor voorzichtig optimisme?

Het zijn woelige tijden zo vlak voor de Tweede Kamerverkiezingen, waarvan de uitslag en de gevolgen dit keer bijzonder moeilijk te voorspellen zijn. Het politieke speelveld ziet er totaal anders uit dan voor de laatste Kamerverkiezingen in 2021. Veel kopstukken verlaten het toneel om plaats te maken voor nieuwe (of oude) gezichten. Daarnaast zijn er een aantal nieuwe partijen verschenen die een factor van belang gaan zijn in het volgende kabinet, of anders in de oppositie.

Dan heb ik het natuurlijk over de BoerBurgerBeweging (BBB), de partij die bij de Provinciale Statenverkiezingen als grote winnaar uit de bus kwam. Volgens de laatste peilingen in november gaat de partij opnieuw aanzienlijk wat zetels winnen.

De echte nieuwkomer in Den Haag is NSC, de pas opgerichte partij van Pieter Omtzigt. NSC gaat in de peilingen gelijk op met VVD en GroenLinks/PvdA, en zou zelfs nog de grootste kunnen worden. Toch geven deze peilingen weinig zekerheid, want er kan nog van alles gebeuren de komende weken. Er zijn namelijk een hoop twijfelende en zwevende kiezers, die nog alle kanten op kunnen bewegen. Alsnog durf ik met vrij veel zekerheid te zeggen dat zowel BBB als NSC na de verkiezingen een significante rol gaan spelen in politiek Den Haag. Maar wat zal dit betekenen voor de OS-sector?

De standpunten van deze partijen op thema’s als humanitaire hulp, buitenlandse handel en ontwikkelingssamenwerking zijn nog niet altijd duidelijk. Dit zijn nou eenmaal niet de onderwerpen die de verkiezingen gaan bepalen. Zeker voor partijen die intern nog druk bezig zijn met het bepalen van stand- en speerpunten is het niet verrassend dat ze zich hier weinig over uitspreken. Toch kunnen we al wat observaties maken over de houding van NSC en BBB op deze portefeuille.

BBB enige partij die ingaat op relatie met Afrika

BBB heeft een uitgebreid verkiezingsprogramma gepubliceerd, waarin ook aandacht wordt besteed aan OS. Een positieve noot uit dit programma is dat er een paragraaf instaat over de relatie met het Afrikaanse continent. BBB is de enige partij die dit zo expliciet benoemd. Andere hoopvolle punten uit het programma zijn de focus op lokaal eigenaarschap en het nakomen van internationale afspraken.

Aan de andere kant is het zorgelijk dat BBB de link legt tussen het ontwikkelingsbeleid en Nederlandse belangen, zoals migratiereductie. Juist het beleid op ontwikkelingssamenwerking zou primair gericht moeten zijn op het helpen van de meest arme en kwetsbare mensen. Hier moet het Nederlandse eigenbelang op de tweede plaats komen.

BBB lijkt daarnaast helaas niet tegen verdere bezuinigingen op ontwikkelingssamenwerking te zijn en rekent de kosten voor eerstejaars asielopvang ook als ODA (Official Development Assistance). Deze standpunten kunnen op kritiek vanuit de OS-sector rekenen. Want juist in een tijd van toenemende noden en crises is het belangrijk dat de rijkste landen hun verantwoordelijkheid nemen.

Magere paragraaf over ontwikkelingssamenwerking in NSC-programma

Het verkiezingsprogramma van NSC liet even op zich wachten, maar is op 24 oktober gepubliceerd. Zoals verwacht zal de partij op ontwikkelingssamenwerking grotendeels de lijn van een middenpartij met christendemocratische achtergrond gaan volgen, een soort CDA-verhaal dus.

De paragraaf over ontwikkelingssamenwerking in het verkiezingsprogramma is wat mager, er worden weinig accenten gelegd of originele punten genoemd. In het grondbeginselendocument van de nieuwe partij wordt een analyse gemaakt over de relatie tussen het maatschappelijk middenveld en de overheid. Volgens NSC is een deel van het maatschappelijk middenveld te afhankelijk geworden van de overheid, en daardoor niet schokbestendig genoeg. Dit lijkt erop te wijzen dat NSC kritisch zal zijn ten opzichte van Nederlandse ngo’s die grotendeels draaien op overheidssubsidies.

Wel noemt NSC in het verkiezingsprogramma het belang van draagvlak voor ontwikkelingssamenwerking in de samenleving. Dat kan wellicht iets zijn waarin de overheid en de OS- sector samen optrekken. Teleurstellend is de keuze voor het leggen van een ‘nadrukkelijke relatie’ tussen ontwikkelingsbeleid en migratiebeleid. Het blijft nog even gissen wat NSC vindt van een aantal andere urgente vraagstukken in het OS-beleid, zoals de dekking van kosten voor asielopvang, de 0,7% ODA norm en de rol van lokale organisaties.

Risico dat ontwikkelingssamenwerking een bijzaak wordt

We kunnen niet verwachten dat ontwikkelingssamenwerking en humanitaire hulp hoofdthema’s van de verkiezingen worden. Ze behoren niet tot de onderwerpen waar partijen zich het liefst op profileren. Bovendien zullen veel kiezers het gevoel hebben dat politici zich maar beter kunnen richten op de niet geringe hoeveelheid binnenlandse problemen.

Toch is het te hopen dat ook de nieuw(ere) partijen het belang van een solide buitenlandbeleid erkennen. Het is essentieel dat ze hier een duidelijke visie op ontwikkelen. Er is helaas een reëel risico dat ontwikkelingssamenwerking voor zowel BBB als NSC een bijzaak blijft. Dat kan ertoe leiden dat ze zich bijvoorbeeld niet zullen uitspreken tegen aangekondigde bezuinigingen. En dat terwijl het omzien naar elkaar juist past bij het gedachtegoed van de christendemocratie, waar beide partijen zich in ieder geval deels op beroepen. Compassie, solidariteit en verantwoordelijkheid nemen voor gezamenlijke problemen zijn daar een integraal onderdeel van.

Bij het uitgroeien naar een volwassen en stabiele politieke partij hoort het vormen van standpunten op thema’s die minder mediageniek zijn. Hopelijk voelen de kandidaten van NSC en BBB met internationale ervaring of affiniteit met het buitenland deze verantwoordelijkheid ook. Als zij vanuit de beginselen van hun partijen kijken naar ontwikkelingssamenwerking, zien ze daarin hopelijk een mooi en belangrijk thema dat ze zich eigen kunnen maken.

BBB lijkt de focus op rurale gebieden al door te trekken naar het buitenlandbeleid. NSC kan zich inzetten voor bestaanszekerheid van de allerarmsten wereldwijd. Zo kunnen de partijen hun identiteit behouden en tegelijkertijd opkomen voor mensen die dat het hardste nodig hebben, ook buiten onze landsgrenzen. Laten we hopen dat de vernieuwing in de Nederlandse politiek uiteindelijk goed nieuws blijkt te zijn voor duurzame ontwikkeling wereldwijd.

Tessa Teurlings is lobby & advocacy coördinator bij ontwikkelingsorganisatie Red een Kind.